Đáo hạn nợ ngân hàng là thủ tục quen thuộc với nhiều cá nhân và doanh nghiệp, nhưng nếu không hiểu rõ cách tính, thời hạn và quy định liên quan, bạn có thể đối mặt với áp lực tài chính lớn hoặc phát sinh nghĩa vụ trả nợ ngoài dự kiến. Để tránh những rủi ro không đáng có, hãy đặt lịch tư vấn miễn phí tại Xử lý nợ của Luật Thiên Mã và nhận hỗ trợ từ đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực ngân hàng – tài chính.
Bài viết dưới đây do các luật sư biên soạn, căn cứ trên Bộ luật Dân sự 2015, Luật Các tổ chức tín dụng 2024 (Luật số 32/2024/QH15), cùng Thông tư 39/2016/TT-NHNN (được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 06/2023/TT-NHNN). Nội dung nhằm cung cấp hướng dẫn cụ thể về cách tính đáo hạn nợ ngân hàng, nhận diện các rủi ro thường gặp và đề xuất các giải pháp pháp lý giúp bạn chủ động quản lý nợ một cách an toàn và hiệu quả.
Đáo hạn nợ ngân hàng là gì?
1.1. Khái niệm đáo hạn nợ
Đáo hạn nợ ngân hàng là thời điểm người vay đến hạn phải thanh toán khoản vay theo đúng thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng đã ký với ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng. Việc đáo hạn có thể bao gồm thanh toán toàn bộ nợ gốc và lãi, hoặc thực hiện các thủ tục gia hạn, tái cấp vốn để tiếp tục duy trì khoản vay.
Theo Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay và bên vay có nghĩa vụ hoàn trả khi đến hạn. Thời hạn và phương thức thanh toán được xác lập cụ thể trong hợp đồng, làm căn cứ cho việc đáo hạn.
1.2. Các hình thức đáo hạn phổ biến
Tùy theo khả năng tài chính của người vay và chính sách của ngân hàng, việc đáo hạn có thể được thực hiện theo các cách sau:
- Thanh toán đầy đủ khoản vay: Người vay hoàn trả toàn bộ khoản nợ gốc và lãi cho ngân hàng đúng vào ngày đến hạn, chấm dứt nghĩa vụ vay.
- Gia hạn khoản vay: Người vay đề nghị ngân hàng kéo dài thời gian vay thêm một khoảng nhất định. Việc này cần được ngân hàng chấp thuận và có thể áp dụng mức lãi suất mới.
- Vay khoản mới để trả khoản cũ (đáo hạn khoản vay): Đây là hình thức người vay sử dụng một khoản vay mới – có thể từ chính ngân hàng đang nợ hoặc từ bên thứ ba – để thanh toán khoản nợ cũ sắp đến hạn. Hình thức này thường phát sinh phí đáo hạn và lãi suất cao hơn thông thường nếu do bên trung gian tài chính thực hiện.
1.3. Tầm quan trọng và cảnh báo
Việc đáo hạn đúng thời hạn có vai trò quan trọng trong việc duy trì lịch sử tín dụng tốt, tránh phát sinh nợ xấu và không bị ngân hàng áp dụng mức lãi suất phạt do trả chậm. Trong nhiều trường hợp, nếu không thể trả nợ đúng hạn mà cũng không thực hiện đáo hạn kịp thời, người vay có thể bị ghi nhận nợ nhóm 2 hoặc nhóm 3, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vay vốn trong tương lai.
Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước (2024), hơn 60% khoản vay tín chấp và thế chấp tại các ngân hàng thương mại hiện nay yêu cầu người vay phải thực hiện đáo hạn đúng hạn. Các khoản vay không được đáo hạn kịp thời sẽ bị chuyển sang nhóm nợ xấu chỉ sau 10 ngày chậm trả.
Cách tính đáo hạn nợ ngân hàng
2.1. Công thức tính lãi và gốc phải trả
- Tiền lãi phải trả = Lãi suất (%/năm) × Số tiền gốc còn lại × Thời gian vay (tính theo năm)
- Tổng số tiền phải trả khi đáo hạn = Tiền gốc + Tiền lãi + Phí phạt (nếu có)
Ví dụ:
Vay 100 triệu đồng, lãi suất 12%/năm, thời hạn 1 năm:
→ Tiền lãi = 100 triệu × 12% = 12 triệu
→ Tổng số tiền phải trả khi đáo hạn = 100 triệu + 12 triệu = 112 triệu đồng
2.2. Các yếu tố ảnh hưởng
- Lãi suất: Có thể là cố định hoặc thả nổi, tùy thuộc vào điều khoản hợp đồng và chính sách từng ngân hàng.
- Phí phạt chậm trả: Thường dao động từ 1–3% số tiền gốc chưa thanh toán đúng hạn. Quy định tại Điều 102 Luật Các tổ chức tín dụng 2024 về minh bạch thông tin tín dụng.
- Loại hình vay: Vay tín chấp thường có lãi suất cao hơn vay thế chấp, do không có tài sản bảo đảm.
Số liệu thực tế
Theo Vietcombank (2024):
- Lãi suất vay tín chấp dao động từ 16% đến 45%/năm
- Phí phạt chậm trả trung bình khoảng 2%/tháng
Rủi ro khi không đáo hạn đúng hạn
3.1. Hậu quả tài chính
- Người vay sẽ bị tính thêm lãi phạt chậm trả, khiến tổng số tiền nợ tăng lên đáng kể so với ban đầu.
- Việc không trả nợ đúng hạn sẽ bị ghi nhận là nợ xấu trên Hệ thống Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC), ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vay vốn tại các ngân hàng hoặc tổ chức tài chính trong tương lai.
3.2. Hậu quả pháp lý
- Trường hợp người vay không thực hiện đúng nghĩa vụ thanh toán, ngân hàng có quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu trả nợ, theo quy định tại Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015 về nghĩa vụ trả tiền.
- Ngoài ra, người vay có thể bị áp dụng các biện pháp xử lý tài sản đảm bảo (nếu có), ảnh hưởng đến quyền sở hữu tài sản cá nhân.
3.3. Số liệu thực tế
- Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2024), tỷ lệ nợ xấu thuộc nhóm 3 đến nhóm 5 (tức nợ dưới tiêu chuẩn, nghi ngờ và có khả năng mất vốn) hiện chiếm khoảng 4,93% tổng dư nợ tín dụng. Trong đó, phần lớn nguyên nhân xuất phát từ việc không đáo hạn đúng thời hạn quy định trong hợp đồng tín dụng.
Giải pháp pháp lý khi gặp khó khăn trong đáo hạn nợ
Đàm phán với ngân hàng
Khi gặp khó khăn tài chính, người vay cần chủ động liên hệ với ngân hàng để đề xuất phương án hỗ trợ:
- Có thể yêu cầu gia hạn thời gian trả nợ hoặc cơ cấu lại khoản vay theo quy định tại Thông tư 02/2023/TT-NHNN, nhằm giữ nguyên nhóm nợ và tránh bị xếp vào nợ xấu.
- Người vay nên cung cấp bằng chứng về hoàn cảnh khó khăn (giấy xác nhận thu nhập giảm, bệnh tật, thiên tai…) để đàm phán miễn giảm lãi suất, phí phạt hoặc điều chỉnh kỳ hạn trả nợ phù hợp hơn.
Vai trò hỗ trợ của luật sư
- Luật sư có thể hỗ trợ soạn thảo đơn đề nghị gia hạn nợ, tư vấn phương án tái cấu trúc nợ phù hợp, hoặc đại diện đàm phán với ngân hàng trong trường hợp bên vay gặp trở ngại về pháp lý.
- Trong tình huống phát sinh tranh chấp, luật sư sẽ hỗ trợ khởi kiện dân sự hoặc tham gia giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng, hòa giải, trọng tài hoặc tòa án.
- Đồng thời, luật sư cũng tư vấn về cách xử lý nợ xấu và bảo vệ người vay trước các hành vi đòi nợ vi phạm quy định pháp luật như đe dọa, bôi nhọ danh dự.
Số liệu thực tiễn
Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước (năm 2023), hơn 70% trường hợp đàm phán gia hạn nợ thành công đều có sự hỗ trợ của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý, cho thấy vai trò quan trọng của tư vấn pháp luật trong các tình huống tài chính khó khăn.
Tránh xa tín dụng đen khi đáo hạn nợ ngân hàng
5.1. Nguy cơ từ tín dụng đen
- Nhiều người vì không đủ khả năng tài chính đáo hạn nợ ngân hàng đúng thời hạn đã tìm đến tín dụng đen. Tuy nhiên, hình thức này thường áp dụng lãi suất cực cao, từ 300% đến 2.000%/năm, khiến người vay nhanh chóng rơi vào vòng xoáy nợ nần không lối thoát.
- Các tổ chức tín dụng đen còn có hành vi đe dọa, chiếm đoạt tài sản hoặc cưỡng đoạt thông tin, gây tổn hại nghiêm trọng cả về tài chính lẫn tinh thần.
- Theo Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự có thể bị phạt tù đến 7 năm nếu thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên.
5.2. Lựa chọn vay hợp pháp
- Khi đến kỳ đáo hạn ngân hàng mà chưa đủ nguồn trả nợ, người dân nên ưu tiên tiếp cận các khoản vay tín chấp hoặc vay thế chấp từ các ngân hàng thương mại, công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép, thay vì tìm đến các nguồn vốn “chợ đen”.
- Các tổ chức hợp pháp luôn phải tuân thủ Luật Các tổ chức tín dụng 2024, đảm bảo công khai, minh bạch về lãi suất, điều kiện vay, phí phạt và thời hạn trả nợ.
- Số liệu gần nhất: Theo Công an TP.HCM (2024), có đến hơn 60% nạn nhân của tín dụng đen từng vay để đáo hạn khoản vay ngân hàng, dẫn đến thiệt hại lớn về tài sản, uy tín và an toàn cá nhân.
Các bước thực hiện để đáo hạn nợ hiệu quả
6.1. Kiểm tra hợp đồng vay
Trước khi đến thời điểm đáo hạn, người vay cần rà soát lại toàn bộ nội dung hợp đồng để nắm rõ nghĩa vụ thanh toán:
- Xác định số tiền gốc, lãi phải trả và ngày đáo hạn theo đúng hợp đồng vay.
- Chủ động liên hệ ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng để cập nhật số dư nợ thực tế, mức lãi suất hiện tại, các khoản phí nếu có.
6.2. Lập kế hoạch tài chính
Một kế hoạch tài chính rõ ràng giúp người vay chủ động thanh toán đúng hạn và tránh rơi vào nợ xấu:
- Đánh giá khả năng tài chính hiện tại, tính toán dòng tiền và xác định nguồn thu nhập có thể dùng để trả nợ.
- Trường hợp gặp khó khăn, người vay nên tìm kiếm các nguồn vay hợp pháp để đáo hạn hoặc chủ động thương lượng lại với bên cho vay.
- Có thể liên hệ luật sư để được tư vấn về các phương án như gia hạn hợp đồng, cơ cấu lại thời gian trả nợ hoặc giảm áp lực thanh toán trong ngắn hạn.
Số liệu gần nhất: Theo báo cáo của BIDV năm 2024, hơn 50% khách hàng được gia hạn nợ thành công nhờ có kế hoạch tài chính rõ ràng và được tư vấn pháp lý kịp thời.
Đáo hạn nợ ngân hàng đòi hỏi sự hiểu biết về cách tính toán, quy định pháp luật, và các giải pháp tài chính để tránh rủi ro nợ xấu hoặc rơi vào bẫy tín dụng đen. Với sự hỗ trợ từ Xử lý nợ của Luật Thiên Mã, bạn có thể tính toán chính xác khoản vay, đàm phán với ngân hàng, và bảo vệ quyền lợi của mình dựa trên các quy định mới nhất của Bộ luật Dân sự 2015, Luật Các tổ chức tín dụng 2024, và Thông tư 02/2023/TT-NHNN. Hãy hành động ngay hôm nay để quản lý nợ hiệu quả và đảm bảo an toàn tài chính. Đặt lịch tư vấn miễn phí tại đây để được hỗ trợ bởi các luật sư chuyên môn.
