Bạn đang muốn tìm hiểu về các nhóm nợ xấu của ngân hàng và cách chúng ảnh hưởng đến khả năng vay vốn? Hiểu rõ nhóm nợ mình đang thuộc sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc xây dựng kế hoạch tài chính và cải thiện hồ sơ tín dụng. Hãy đặt lịch tư vấn miễn phí tại chuyên mục Xử lý nợ của Luật Thiên Mã để được luật sư chuyên môn giải đáp chi tiết về nhóm nợ xấu ngân hàng và hướng dẫn cách xử lý hiệu quả, đúng pháp luật.
Bài viết này, được biên soạn bởi đội ngũ luật sư của Luật Thiên Mã, cung cấp thông tin toàn diện về các nhóm nợ xấu trong ngân hàng, bao gồm cách phân loại nhóm nợ, tiêu chí đánh giá và tác động của từng nhóm đến khả năng tiếp cận tín dụng. Nội dung tham chiếu các quy định pháp luật hiện hành như Luật Các tổ chức tín dụng 2024 (số 32/2024/QH15), Thông tư 31/2024/TT-NHNN, và Nghị định 53/2024/NĐ-CP, giúp bạn quản lý tài chính hiệu quả và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Các nhóm nợ xấu của ngân hàng là gì?
1.1. Định nghĩa nợ xấu ngân hàng
Nợ xấu ngân hàng là những khoản vay mà người vay không thanh toán đúng hạn theo cam kết trong hợp đồng tín dụng, bao gồm nợ gốc, lãi và các khoản phí phạt chậm trả. Theo Khoản 5, Điều 3, Thông tư 31/2024/TT-NHNN, các khoản nợ quá hạn trên 90 ngày thường được xếp vào nhóm nợ xấu.
Để kiểm soát và đánh giá mức độ rủi ro tín dụng, hệ thống ngân hàng Việt Nam sử dụng dữ liệu của Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) để phân loại các khoản nợ thành 5 nhóm.
1.2. Phân loại các nhóm nợ xấu của ngân hàng
Các khoản nợ được phân chia thành 5 nhóm theo thời gian quá hạn và số lần cơ cấu lại nợ:
- Nhóm 1 – Nợ đủ tiêu chuẩn:
- Nợ còn trong hạn, hoặc
- Quá hạn dưới 10 ngày.
- Được đánh giá là có khả năng thu hồi đầy đủ gốc và lãi.
- Nhóm 2 – Nợ cần chú ý:
- Nợ quá hạn từ 10 đến dưới 90 ngày, hoặc
- Nợ đã cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu nhưng vẫn còn trong hạn.
- Nhóm 3 – Nợ dưới tiêu chuẩn:
- Nợ quá hạn từ 90 đến 180 ngày, hoặc
- Nợ được cơ cấu lại lần đầu nhưng quá hạn dưới 30 ngày.
- Nhóm 4 – Nợ nghi ngờ:
- Nợ quá hạn từ 181 đến 360 ngày, hoặc
- Nợ đã được cơ cấu lại lần thứ hai.
- Nhóm 5 – Nợ có khả năng mất vốn:
- Nợ quá hạn trên 360 ngày, hoặc
- Nợ đã được cơ cấu lại lần thứ ba trở lên.
Trong đó, nhóm 3 đến nhóm 5 được coi là nợ xấu, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến điểm tín dụng, khả năng vay vốn, và mở thẻ tín dụng trong tương lai.
1.3. Số liệu nợ xấu ngân hàng mới nhất (2024)
Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tính đến nửa đầu năm 2024:
- Tổng nợ xấu (nhóm 3, 4, 5) của các tổ chức tín dụng chiếm 4,93% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống.
- Nợ nhóm 5 (có khả năng mất vốn) chiếm khoảng 25% tổng nợ xấu nội bảng, phản ánh mức rủi ro rất cao.
- Tình trạng nợ xấu có xu hướng tăng nhanh so với năm 2023 (chỉ ở mức 3,2%), do nhiều khoản vay tiêu dùng tín chấp quá hạn.
Vai trò của CIC trong phân loại nhóm nợ xấu ngân hàng
2.1. Chức năng của CIC
Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) là đơn vị trực thuộc Ngân hàng Nhà nước, có nhiệm vụ thu thập, xử lý và cung cấp thông tin tín dụng của cá nhân và tổ chức. Theo Điều 13 Thông tư 15/2023/TT-NHNN, CIC có chức năng tiếp nhận và phân loại dữ liệu nợ xấu do các ngân hàng và tổ chức tín dụng cung cấp.
Thông tin về nhóm nợ xấu ngân hàng được CIC cập nhật định kỳ hàng tháng, phản ánh trung thực lịch sử tín dụng của khách hàng và ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vay vốn, mở thẻ tín dụng, mua trả góp hoặc tham gia các hoạt động tài chính khác.
2.2. Quy trình phân loại nợ xấu
Việc phân loại nhóm nợ xấu trong hệ thống ngân hàng được thực hiện theo quy định tại Thông tư 31/2024/TT-NHNN, bao gồm:
- Đánh giá định lượng: Dựa vào thời gian quá hạn thanh toán nợ gốc hoặc lãi. Ví dụ: quá hạn từ 10–90 ngày là nhóm 2, quá hạn trên 180 ngày là nhóm 5.
- Đánh giá định tính: Xét đến khả năng tài chính của khách hàng, rủi ro tín dụng, và kết quả cơ cấu lại thời hạn trả nợ.
Sau khi đánh giá, ngân hàng sẽ gửi dữ liệu lên CIC để cập nhật và lưu trữ. CIC không tự phân loại nợ mà dựa hoàn toàn vào thông tin do các tổ chức tín dụng cung cấp.
Số liệu gần nhất
Theo thống kê của CIC năm 2024, trong năm 2023:
- Đã có hơn 1,5 triệu lượt tra cứu thông tin nhóm nợ xấu ngân hàng được thực hiện trên hệ thống CIC.
- 60% số lượt tra cứu phát hiện thuộc các nhóm nợ xấu 3, 4, 5, cho thấy nhu cầu kiểm tra và xử lý nợ xấu ngày càng tăng cao trong bối cảnh tài chính tiêu dùng mở rộng.
Ảnh hưởng của các nhóm nợ xấu ngân hàng đến khả năng vay vốn
Tình trạng nợ xấu ngân hàng ảnh hưởng trực tiếp đến việc xét duyệt hồ sơ vay vốn tại các tổ chức tín dụng. Các ngân hàng dựa vào phân nhóm nợ của khách hàng trên hệ thống CIC để đánh giá mức độ rủi ro và quyết định có cấp tín dụng hay không.
3.1. Tác động của từng nhóm nợ
- Nhóm 1 (nợ đủ tiêu chuẩn) và nhóm 2 (nợ cần chú ý):
Khách hàng vẫn có cơ hội vay vốn. Tuy nhiên:- Với nhóm 2, ngân hàng có thể áp dụng lãi suất cao hơn.
- Có thể yêu cầu tài sản đảm bảo hoặc người đồng bảo lãnh.
(Căn cứ theo Điều 7 Thông tư 06/2023/TT-NHNN).
- Nhóm 3, 4, 5 (nợ dưới chuẩn, nợ nghi ngờ, nợ có khả năng mất vốn):
Phần lớn các ngân hàng thương mại sẽ từ chối hồ sơ vay vốn do mức độ rủi ro tín dụng cao.
Khách hàng thuộc các nhóm này chỉ có thể vay vốn trong một số ít trường hợp ngoại lệ và thường phải có tài sản đảm bảo có giá trị lớn hoặc chứng minh được khả năng tài chính mạnh.
3.2. Hậu quả lâu dài
- Thông tin về nợ xấu nhóm 3 đến nhóm 5 được lưu trữ trên hệ thống CIC tối đa 5 năm kể từ ngày tất toán khoản nợ (bao gồm cả gốc, lãi và phí phạt).
- Trong thời gian này, khách hàng sẽ gặp khó khăn khi:
- Vay vốn tại ngân hàng hoặc công ty tài chính.
- Mở thẻ tín dụng hoặc sử dụng các dịch vụ trả góp.
- Mua nhà, ô tô qua các kênh tín dụng chính thống.
- Đặc biệt, với nợ nhóm 5, nếu không thanh toán, khách hàng có thể bị ngân hàng khởi kiện hoặc truy cứu trách nhiệm dân sự, theo quy định tại Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015 về nghĩa vụ trả nợ trong hợp đồng vay tài sản.
Số liệu gần nhất
- Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam năm 2024:
- Có tới 95% hồ sơ vay của khách hàng thuộc nhóm nợ xấu nhóm 3, 4, 5 bị từ chối tại các ngân hàng thương mại.
- Ngược lại, tỷ lệ phê duyệt hồ sơ nhóm 1 đạt trên 85%, nhóm 2 dao động ở mức 40–50% tùy ngân hàng.
Cách kiểm tra các nhóm nợ xấu của ngân hàng
4.1. Kiểm tra qua website hoặc ứng dụng CIC
- Truy cập https://cic.gov.vn hoặc tải ứng dụng CIC Credit Connect từ CH Play (Android) hoặc App Store (iOS).
- Đăng ký tài khoản bằng CMND/CCCD, số điện thoại, email, sau đó xác thực bằng mã OTP và ảnh chân dung.
- Cung cấp thông tin cá nhân và mã hợp đồng tín dụng (nếu có) để nhận báo cáo tín dụng miễn phí 1 lần/năm từ CIC. Báo cáo sẽ hiển thị rõ bạn đang thuộc nhóm nợ xấu nào (từ nhóm 1 đến nhóm 5).
4.2. Liên hệ trực tiếp ngân hàng
- Đến phòng giao dịch hoặc chi nhánh ngân hàng nơi bạn từng vay vốn hoặc gọi đến tổng đài CSKH.
- Yêu cầu nhân viên tra cứu thông tin tín dụng của bạn qua hệ thống CIC nội bộ và cung cấp giấy tờ tùy thân (CMND/CCCD).
- Đối chiếu kết quả từ ngân hàng với báo cáo CIC để kịp thời phát hiện sai sót, theo quy định tại Điều 18, Thông tư 03/2013/TT-NHNN. Trường hợp phát hiện thông tin sai, bạn có thể yêu cầu điều chỉnh.
Số liệu gần nhất
Theo số liệu từ Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia (CIC) năm 2024, có đến 85% người dùng phát hiện mình thuộc nhóm nợ xấu 3, 4 hoặc 5 trong lần tra cứu đầu tiên qua ứng dụng CIC Credit Connect. Việc kiểm tra định kỳ giúp nhiều người chủ động xử lý nợ và phục hồi điểm tín dụng kịp thời.
Cách xử lý các nhóm nợ xấu ngân hàng
5.1. Thanh toán và tất toán nợ
Đây là giải pháp trực tiếp và hiệu quả nhất để kết thúc tình trạng nợ xấu:
- Liên hệ ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng để thanh toán đầy đủ nợ gốc, lãi và các khoản phí phạt còn tồn đọng.
- Sau khi tất toán, cần yêu cầu ngân hàng cập nhật trạng thái “đã tất toán” trên hệ thống CIC, giúp xóa dấu vết nợ xấu sau thời gian theo dõi.
- Căn cứ pháp lý: Điều 13 Thông tư 15/2023/TT-NHNN quy định nghĩa vụ cập nhật thông tin của tổ chức tín dụng trong vòng 5 ngày làm việc kể từ ngày tất toán.
5.2. Đàm phán cơ cấu lại nợ
Trong trường hợp chưa đủ khả năng trả nợ ngay, người vay có thể làm việc với ngân hàng để cơ cấu lại khoản vay:
- Thương lượng giãn nợ, giảm lãi suất, điều chỉnh thời gian trả nợ theo quy định tại Thông tư 02/2023/TT-NHNN.
- Trường hợp đặc biệt, ngân hàng có thể chuyển giao khoản nợ cho công ty quản lý tài sản (VAMC) theo Nghị định 53/2024/NĐ-CP, giúp người vay đàm phán lại điều kiện thanh toán hợp lý hơn.
- Để được hỗ trợ, người vay nên trình bày rõ tình trạng tài chính và kế hoạch trả nợ cụ thể, tạo cơ sở cho ngân hàng xem xét.
Số liệu gần nhất
Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2024), khoảng 20% các trường hợp nợ xấu nhóm 5 được xử lý thành công thông qua cơ cấu lại nợ hoặc bán nợ cho công ty quản lý tài sản, mở ra cơ hội tiếp cận vốn vay mới trong tương lai.
Phòng ngừa các nhóm nợ xấu ngân hàng
Nợ xấu ngân hàng được phân loại từ nhóm 3 đến nhóm 5 theo hệ thống phân loại nợ của Ngân hàng Nhà nước. Một khi đã rơi vào các nhóm này, người vay sẽ gặp nhiều hạn chế trong việc vay vốn, làm thẻ tín dụng, thuê mua tài chính và các hoạt động liên quan đến tín dụng trong nhiều năm sau đó.
Vì vậy, phòng ngừa rủi ro trở thành nợ xấu là bước đi bắt buộc nếu bạn muốn bảo vệ “sức khỏe tài chính” cá nhân.
6.1. Lập kế hoạch tài chính
Chủ động lập kế hoạch tài chính trước khi vay vốn giúp tránh việc mất khả năng thanh toán, từ đó phòng ngừa nợ xấu từ gốc.
- Đánh giá khả năng trả nợ: Chỉ nên vay khi bạn có dòng tiền ổn định để trả đúng hạn. Quy tắc phổ biến là không vay vượt quá 50% tổng thu nhập ròng mỗi tháng. Ví dụ, nếu thu nhập sau thuế là 20 triệu đồng/tháng, tổng nghĩa vụ trả nợ không nên vượt quá 10 triệu đồng/tháng.
- Theo dõi lịch thanh toán: Cài đặt nhắc nhở trên ứng dụng ngân hàng, ví điện tử hoặc ứng dụng tài chính cá nhân để tránh trễ hạn thanh toán – nguyên nhân hàng đầu dẫn đến nhóm nợ 2 và nợ xấu nhóm 3 trở lên.
- Duy trì quỹ dự phòng: Dành tối thiểu 3–6 tháng chi phí sinh hoạt làm quỹ khẩn cấp giúp bạn ứng phó nếu mất việc, giảm thu nhập hoặc phát sinh chi phí đột xuất.
6.2. Liên hệ sớm khi gặp khó khăn
Việc chủ động thông báo với ngân hàng khi mất khả năng chi trả là yếu tố quyết định giúp bạn tránh bị chuyển sang nhóm nợ xấu.
- Yêu cầu cơ cấu lại nợ: Theo Thông tư 02/2023/TT-NHNN, người vay có quyền đề nghị ngân hàng cơ cấu lại thời gian trả nợ, miễn/giảm lãi, giữ nguyên nhóm nợ nếu chứng minh được lý do khách quan.
- Không tự ý “im lặng” hoặc bỏ mặc khoản vay: Đây là hành vi khiến nợ chuyển nhanh sang nhóm 3, 4, 5 và ghi nhận trên hệ thống CIC, rất khó khắc phục sau này.
- Tránh vay nóng, vay app, vay không rõ nguồn gốc: Nhiều đối tượng giả danh công ty tài chính để dụ dỗ người vay dưới hình thức vi phạm pháp luật và bảo mật dữ liệu, trái với quy định tại Nghị định 13/2023/NĐ-CP. Các khoản vay này thường không được công nhận về mặt pháp lý và tiềm ẩn nguy cơ bị đe dọa, khủng bố đòi nợ.
6.3. Số liệu gần nhất
Theo số liệu từ Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam (CIC) năm 2024:
- Khoảng 30% người vay thuộc nhóm nợ xấu 3, 4, 5 có thể tránh được, nếu họ chủ động liên hệ ngân hàng trước khi khoản vay quá hạn.
- Trong số hơn 1,2 triệu lượt tra cứu nợ xấu được thực hiện năm 2023 qua hệ thống CIC Credit Connect, phần lớn phát hiện ra tình trạng nợ xấu trong lần kiểm tra đầu tiên, cho thấy người dân còn thiếu kỹ năng kiểm soát tài chính.
Hiểu rõ các nhóm nợ xấu của ngân hàng là bước quan trọng để quản lý tài chính cá nhân và tránh rủi ro tín dụng. Nhóm nợ xấu ngân hàng từ nhóm 3 đến nhóm 5 gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vay vốn và uy tín tín dụng. Với sự hỗ trợ từ Xử lý nợ của Luật Thiên Mã, bạn có thể kiểm tra, xử lý, và phòng ngừa nhóm nợ xấu trong ngân hàng một cách chuyên nghiệp. Đặt lịch tư vấn miễn phí ngay hôm nay để được đội ngũ luật sư của chúng tôi hỗ trợ, từ việc kiểm tra các nhóm nợ xấu ngân hàng đến xây dựng kế hoạch tài chính bền vững!
