Bạn đang đau đầu vì khoản nợ chây ì, khó đòi? Dù là nợ cá nhân hay nợ doanh nghiệp, việc thu hồi công nợ không đúng cách có thể khiến bạn mất luôn cả tiền lẫn thời gian, thậm chí đối mặt với rủi ro pháp lý nếu áp dụng biện pháp sai luật. Để đòi nợ hiệu quả và hợp pháp, bạn cần nắm vững quy định pháp luật liên quan và lựa chọn phương án phù hợp với từng tình huống cụ thể.
Bài viết này sẽ hướng dẫn các cách đòi nợ hiệu quả, đúng quy định, giúp bạn tối ưu hóa cơ hội thu hồi tài sản theo Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), Nghị định 15/2020/NĐ-CP và các quy định mới nhất của Luật Dữ liệu 2024. Đặt lịch tư vấn miễn phí tại Xử Lý Nợ để được luật sư – chuyên gia pháp lý về thu hồi nợ – hỗ trợ chuyên sâu, bảo vệ quyền lợi của bạn một cách an toàn và đúng luật.
Hiểu quyền và nghĩa vụ pháp lý khi đòi nợ
Quyền đòi nợ của chủ nợ
Chủ nợ có quyền đòi lại khoản tiền hoặc tài sản đã cho vay, bán chịu hoặc giao dịch hợp pháp theo hợp đồng hoặc thỏa thuận dân sự. Các quyền chính bao gồm:
- Yêu cầu bên nợ thanh toán đúng hạn theo hợp đồng, hóa đơn hoặc thỏa thuận.
- Gửi văn bản yêu cầu trả nợ, thư nhắc nợ hoặc đề nghị hoà giải.
- Khởi kiện ra tòa án, yêu cầu thi hành án nếu bên nợ không thực hiện nghĩa vụ trả nợ.
- Ủy quyền hợp pháp cho luật sư, văn phòng đại diện, tổ chức hành nghề pháp lý hoặc công ty thu hồi nợ được phép hoạt động theo quy định pháp luật.
Việc đòi nợ phải dựa trên căn cứ hợp pháp và hình thức đúng quy định, không được gây ảnh hưởng đến danh dự, uy tín, nhân phẩm hoặc đời sống riêng tư của bên nợ.
Hành vi đòi nợ bị cấm
Theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) và Nghị định 24/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ 1/7/2025), các hành vi sau bị nghiêm cấm trong quá trình đòi nợ:
- Đe dọa, khủng bố tinh thần, ép buộc trả nợ bằng vũ lực hoặc đòi nợ kiểu “xã hội đen”.
- Bôi nhọ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm hoặc tiết lộ thông tin cá nhân người nợ lên mạng xã hội.
- Lợi dụng việc đòi nợ để cưỡng đoạt tài sản (có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 170, Điều 174, Điều 175 Bộ luật Hình sự).
- Đòi nợ trái phép, mạo danh cơ quan nhà nước hoặc sử dụng giấy tờ giả.
Đòi nợ sai quy định có thể bị xử phạt hành chính lên đến 60 triệu đồng, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.
Theo Bộ Công an (2024), đã ghi nhận 350 trường hợp bị xử phạt hành chính vì đòi nợ sai quy định, với mức phạt trung bình 15 triệu đồng. Hầu hết các trường hợp vi phạm đều liên quan đến việc đe dọa, làm nhục người nợ qua mạng xã hội hoặc bằng hình thức bạo lực gián tiếp.
Thu thập và chuẩn bị chứng cứ hợp pháp
Tầm quan trọng của chứng cứ
Chứng cứ là yếu tố then chốt để chứng minh quyền và lợi ích hợp pháp của nguyên đơn trong các vụ kiện đòi nợ. Theo Điều 91 và 95 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi 2024), người khởi kiện có trách nhiệm cung cấp chứng cứ để:
- Xác định sự tồn tại của quan hệ vay nợ, mua bán, hoặc nghĩa vụ thanh toán khác.
- Chứng minh nghĩa vụ thanh toán chưa được thực hiện hoặc vi phạm cam kết.
Không có chứng cứ, tòa án có thể bác đơn kiện, hoặc bên bị kiện có thể khởi kiện ngược lại về hành vi vu khống, xúc phạm danh dự nếu người đòi nợ đăng thông tin sai lệch công khai.
Cách thu thập chứng cứ
Người đòi nợ có thể chuẩn bị và thu thập chứng cứ hợp pháp theo các cách sau:
- Lưu giữ văn bản, email, tin nhắn hoặc các hình thức thỏa thuận bằng văn bản, thể hiện nghĩa vụ trả tiền.
- Biên bản giao nhận hàng hóa, hóa đơn, phiếu thu, phiếu chuyển tiền, có chữ ký của hai bên.
- Ghi âm, ghi hình quá trình thỏa thuận hoặc xác nhận nợ, với điều kiện được sự đồng ý của người bị ghi âm hoặc ghi hình, tránh vi phạm quyền riêng tư.
- Sao kê ngân hàng, giao dịch chuyển khoản, chứng minh đã chuyển tiền, giao hàng hoặc thực hiện nghĩa vụ.
Theo Điều 94 Bộ luật Tố tụng dân sự, các tài liệu nêu trên sẽ được coi là chứng cứ hợp pháp nếu có nguồn gốc rõ ràng và không vi phạm quyền cá nhân.
📌 Số liệu gần nhất: Theo Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội (năm 2024), 60% vụ kiện đòi nợ thất bại do thiếu chứng cứ hợp lệ, cho thấy việc chuẩn bị kỹ lưỡng tài liệu là yếu tố then chốt quyết định kết quả vụ kiện.
Cách đòi nợ hiệu quả và hợp pháp
Gửi thông báo đòi nợ
- Thông báo đòi nợ nên được gửi bằng văn bản để đảm bảo tính chính thức và có giá trị làm chứng cứ nếu phát sinh tranh chấp.
- Nội dung thông báo cần thể hiện rõ:
- Thông tin các bên;
- Số tiền nợ, thời điểm phát sinh, căn cứ (hợp đồng, hóa đơn, biên nhận…);
- Thời hạn thanh toán cụ thể;
- Hậu quả pháp lý nếu không thanh toán đúng hạn (khởi kiện, tính lãi suất chậm trả, yêu cầu bồi thường thiệt hại…).
- Phương thức gửi nên đảm bảo có thể lưu giữ chứng cứ:
- Email có xác nhận nhận được;
- Gửi qua bưu điện chuyển phát bảo đảm;
- Giao trực tiếp và yêu cầu ký nhận.
Đàm phán với con nợ
- Ưu tiên thương lượng trực tiếp trước khi tiến hành khởi kiện nhằm tiết kiệm chi phí và giữ quan hệ đối tác (nếu có).
- Khi đàm phán, bạn nên:
- Đề xuất phương án linh hoạt, ví dụ: trả góp theo tiến độ, gia hạn thanh toán có điều kiện;
- Thiết lập biên bản làm việc hoặc thỏa thuận bổ sung, có chữ ký của hai bên;
- Ghi âm hoặc ghi chép nội dung đàm phán (nếu không vi phạm quyền riêng tư) để làm bằng chứng khi cần thiết.
Lưu ý: Mọi hình thức đe dọa, gây sức ép, hoặc xúc phạm người nợ đều có thể dẫn đến bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
Sử dụng mạng xã hội một cách hợp pháp
Việc tận dụng mạng xã hội để hỗ trợ thu hồi nợ là phương thức phổ biến hiện nay, giúp tạo sức ép dư luận và khuyến khích con nợ chủ động trả tiền. Tuy nhiên, nếu không sử dụng đúng cách, người đăng bài có thể đối mặt với hậu quả pháp lý nghiêm trọng.
Đăng bài đòi nợ trên mạng xã hội
Người cho vay có thể đăng bài lên Facebook, Zalo, TikTok hoặc các nền tảng khác để nhắc nợ, với điều kiện:
- Nội dung đăng tải trung thực, không xúc phạm danh dự, uy tín của người nợ;
- Không công khai hình ảnh cá nhân, số điện thoại, địa chỉ nhà, trừ khi có sự đồng ý hoặc thông tin đã được công khai hợp pháp trước đó;
- Không sử dụng ngôn từ mang tính đe dọa, làm nhục hoặc vu khống, vì có thể bị xử lý theo Điều 155 (tội làm nhục người khác) hoặc Điều 156 (tội vu khống) Bộ luật Hình sự 2015;
- Nếu bài đăng vi phạm chính sách nền tảng, tài khoản có thể bị cảnh cáo, khóa, hoặc gỡ nội dung ngay lập tức.
Khuyến nghị: Chỉ nên dùng mạng xã hội để kêu gọi người nợ hợp tác, không biến việc đòi nợ thành hình thức “bóc phốt” gây ảnh hưởng nặng nề đến danh dự hoặc đời sống cá nhân.
Rủi ro khi sử dụng mạng xã hội
Việc sử dụng mạng xã hội thiếu kiểm soát trong hoạt động đòi nợ có thể dẫn đến nhiều rủi ro:
- Bị kiện ngược vì xúc phạm danh dự, nhân phẩm hoặc xâm phạm đời tư (Điều 38 Bộ luật Dân sự 2015);
- Bị xử phạt hành chính từ 10.000.000 – 30.000.000 đồng theo Nghị định 15/2020/NĐ-CP nếu tiết lộ, chia sẻ thông tin cá nhân không được phép;
- Bị khóa tài khoản, xóa bài nếu vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng trên Facebook, TikTok, YouTube…
Số liệu gần nhất: Theo Bộ Thông tin và Truyền thông (năm 2024), 43/50 nhóm Facebook có nội dung đòi nợ bị chặn do vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng, trong đó phần lớn liên quan đến hành vi bôi nhọ, đe dọa hoặc công khai thông tin cá nhân.
Nhờ cơ quan hòa giải hoặc trọng tài
Lựa chọn hòa giải
Hòa giải là phương thức giải quyết tranh chấp dân sự, thương mại được pháp luật khuyến khích nhằm tiết kiệm thời gian, chi phí và giữ gìn quan hệ giữa các bên.
Theo Luật Hòa giải đối thoại tại Tòa án 2020 và Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, các bên có quyền:
- Tự thỏa thuận lựa chọn hòa giải viên tại Tòa án hoặc các tổ chức hòa giải ngoài tố tụng.
- Gửi đơn yêu cầu hòa giải tại trung tâm hòa giải hoặc Phòng Tư pháp cấp huyện.
- Hòa giải có thể được thực hiện trước khi khởi kiện, hoặc trong quá trình tòa án đang thụ lý vụ án.
Ưu điểm của hòa giải:
- Không bắt buộc phải có luật sư.
- Thỏa thuận thành công có thể yêu cầu tòa án công nhận, để thi hành như bản án dân sự.
- Giúp các bên tránh đối đầu tại tòa và giữ gìn uy tín, quan hệ kinh doanh.
Sử dụng trọng tài thương mại
Với tranh chấp giữa các doanh nghiệp hoặc tổ chức kinh doanh, trọng tài thương mại là phương thức giải quyết phổ biến, dựa trên Luật Trọng tài thương mại 2010.
Đặc điểm chính:
- Các bên phải có thỏa thuận trọng tài trong hợp đồng (hoặc thống nhất sau khi phát sinh tranh chấp).
- Được giải quyết tại các trung tâm trọng tài như: VIAC (Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam), PIAC, etc.
- Phán quyết trọng tài có giá trị chung thẩm, tương đương bản án có hiệu lực pháp luật, được thi hành ngay.
Ưu điểm của trọng tài thương mại:
- Thủ tục nhanh gọn, bảo mật thông tin.
- Linh hoạt về thời gian, địa điểm và ngôn ngữ xét xử.
- Phù hợp với tranh chấp có yếu tố nước ngoài hoặc yêu cầu tính chuyên môn cao.
Theo Trung tâm Hòa giải Việt Nam (2024):
- 85% vụ tranh chấp nợ dân sự và thương mại đã được giải quyết thành công thông qua hòa giải, không cần đưa ra tòa.
- Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chọn trọng tài thương mại để xử lý tranh chấp vì tính hiệu quả và bảo mật.
Khởi kiện ra tòa án
Khi nào nên khởi kiện
Việc khởi kiện ra tòa là bước cần thiết khi con nợ không hợp tác, cố tình trốn tránh nghĩa vụ thanh toán dù đã được nhắc nhở nhiều lần, hoặc có dấu hiệu chiếm đoạt tài sản dưới hình thức vay, mượn, đặt cọc, hứa hẹn thanh toán nhưng không thực hiện. Trong trường hợp nghiêm trọng, hành vi này có thể cấu thành tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” theo Điều 175 Bộ luật Hình sự 2015.
Trước khi tiến hành khởi kiện, cần chuẩn bị đầy đủ chứng cứ như hợp đồng, biên nhận, nội dung trao đổi, xác nhận công nợ và các giấy tờ liên quan khác để chứng minh nghĩa vụ thanh toán và hành vi vi phạm của bên nợ.
Quy trình khởi kiện
Theo Điều 186 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, người khởi kiện cần:
- Soạn đơn khởi kiện đúng mẫu, nêu rõ thông tin các bên, nội dung tranh chấp và yêu cầu khởi kiện.
- Nộp hồ sơ tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền nơi bị đơn cư trú hoặc làm việc.
- Chuẩn bị tài liệu chứng cứ đi kèm đơn khởi kiện, bao gồm giấy tờ tùy thân, hợp đồng, chứng từ, tin nhắn, sao kê…
- Thuê luật sư nếu cần đại diện tố tụng. Luật sư sẽ đảm bảo việc soạn đơn, nộp đơn, tranh tụng và thủ tục tố tụng được thực hiện đúng pháp luật, hạn chế tối đa rủi ro.
Số liệu gần nhất: Theo thống kê từ Tòa án Nhân dân TP. Hồ Chí Minh năm 2024, 68% vụ kiện đòi nợ có luật sư tham gia đã thành công, so với tỷ lệ thấp hơn đáng kể ở các vụ việc người dân tự khởi kiện mà không có hỗ trợ pháp lý.
Đòi nợ hiệu quả đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tuân thủ pháp luật và sử dụng các phương pháp như đàm phán, hòa giải, hoặc khởi kiện. Hãy đảm bảo bạn có chứng cứ hợp pháp, sử dụng ngôn từ đúng mực và tìm đến sự hỗ trợ pháp lý khi cần thiết. Các quy định từ Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 sẽ giúp bạn bảo vệ quyền lợi mà không vi phạm pháp luật. Liên hệ ngay Xử Lý Nợ để đặt lịch tư vấn miễn phí và nhận hướng dẫn chi tiết từ luật sư chuyên nghiệp!
