Các công ty tín dụng đen đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho người dân, từ nợ nần chồng chất đến đe dọa an toàn cá nhân. Hình thức cho vay trá hình này không chỉ khiến người vay rơi vào bẫy lãi suất “cắt cổ”, mà còn tiềm ẩn nguy cơ bị khủng bố tinh thần, bị xâm phạm quyền riêng tư và an toàn.
Đặt lịch tư vấn miễn phí tại Xử lý nợ của Luật Thiên Mã để được các luật sư giàu kinh nghiệm hỗ trợ giải quyết các vấn đề liên quan đến tín dụng đen. Bài viết được xây dựng dựa trên Luật Các tổ chức tín dụng 2024 (có hiệu lực từ 01/7/2024), Bộ luật Dân sự 2015 và Nghị định 94/2025/NĐ-CP về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng.
Tín dụng đen núp bóng công ty tài chính là gì?
1.1. Định nghĩa tín dụng đen
- Tín dụng đen là hoạt động cho vay không tuân thủ quy định pháp luật, thường kèm theo lãi suất cao vượt quá 20%/năm theo Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015, cùng với các hành vi đe dọa, cưỡng ép, thu hồi nợ trái pháp luật.
- Các tổ chức tín dụng đen ngày càng tinh vi hơn khi mạo danh công ty tài chính hợp pháp, tạo ra ứng dụng (app) hoặc website vay tiền để lừa đảo và dẫn dụ người vay.
1.2. Hình thức hoạt động của công ty tín dụng đen
- Núp bóng công ty hợp pháp: Thành lập công ty có tên gọi gần giống các công ty tài chính được cấp phép như công ty tư vấn tài chính, công ty cầm đồ, hoặc thậm chí công ty luật… để hợp pháp hóa hoạt động cho vay nặng lãi.
- Sử dụng công nghệ: Vận hành hàng loạt ứng dụng hoặc nền tảng vay tiền trực tuyến như Goldvay, Sugarvay, Findong… với lời quảng cáo “vay nhanh – không cần thế chấp”. Tuy nhiên, các khoản vay thực tế bị tính lãi suất và phí cao bất thường, lên đến vài trăm phần trăm mỗi năm.
Số liệu gần nhất
Theo Công an TP.HCM, từ đầu năm 2023:
- Đã triệt phá 27 ứng dụng tín dụng đen hoạt động núp bóng công ty tài chính, như Goldvay, Sugarvay, Wellvay.
- Các ứng dụng này áp dụng mức lãi suất thực tế lên đến vài chục phần trăm mỗi tháng, thông qua các khoản phí dịch vụ trá hình, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người vay.
Hậu quả của việc vay từ công ty tín dụng đen
2.1. Tác động đến tài chính cá nhân
Người vay phải chịu lãi suất cao, thường từ 100% đến hơn 1000%/năm, kèm theo nhiều loại phí như phí tư vấn, phí nền tảng, phí phạt. Điều này khiến số tiền thực tế phải trả vượt xa khả năng chi trả, dẫn đến tình trạng nợ nần chồng chất, thậm chí phá sản cá nhân hoặc gia đình.
2.2. Đe dọa an toàn và quyền lợi
Các công ty tín dụng đen thường sử dụng các biện pháp đòi nợ bất hợp pháp như đe dọa, khủng bố tinh thần, bôi nhọ danh dự qua mạng xã hội, hoặc hành hung người vay. Hợp đồng vay thường không minh bạch, không ghi rõ lãi suất hoặc điều kiện trả nợ, khiến người vay khó bảo vệ quyền lợi hợp pháp khi xảy ra tranh chấp.
Số liệu thực tế đáng lo ngại
Theo báo cáo của Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an), trong giai đoạn 2019–2022, lực lượng chức năng đã phát hiện 3.772 vụ việc liên quan đến tín dụng đen, xử lý 6.810 đối tượng. Nhiều vụ liên quan đến các công ty núp bóng tổ chức tài chính hoặc dịch vụ cầm đồ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự xã hội và an ninh cá nhân.
Hành vi vi phạm pháp luật của công ty tín dụng đen
3.1. Quy định pháp luật liên quan
- Theo Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), hành vi cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự có thể bị phạt tiền từ 50 triệu đến 1 tỷ đồng, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm nếu thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng trở lên.
- Ngoài ra, các công ty tín dụng đen còn vi phạm Luật Các tổ chức tín dụng 2024 khi hoạt động cho vay nhưng không có giấy phép của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), không được công nhận là tổ chức tín dụng hợp pháp.
3.2. Thủ đoạn phổ biến
- Đánh tráo khái niệm: Các công ty thường che giấu lãi suất thực tế bằng cách thu thêm phí “dịch vụ”, “thẩm định”, hoặc “bảo hiểm khoản vay” để lách luật và vượt qua mức lãi suất tối đa 20%/năm theo quy định.
- Sử dụng công nghệ: Nhiều đối tượng phát triển ứng dụng vay tiền trực tuyến (app) không rõ nguồn gốc, có máy chủ đặt ở nước ngoài. Người vay thường bị buộc chấp nhận điều khoản bất lợi, bị truy cập danh bạ, hình ảnh cá nhân, từ đó bị đe dọa hoặc bôi nhọ nếu chậm trả nợ.
Số liệu gần nhất Theo VnExpress, tại TP.HCM, một đường dây tín dụng đen do Đỗ Minh Hải điều hành đã giải ngân 4.600 tỷ đồng thông qua các công ty trá hình (tư vấn tài chính, cầm đồ). Đường dây này thực hiện hơn 700.000 lượt vay, thu lợi bất chính gần 700 tỷ đồng và sử dụng mạng lưới rộng khắp để hoạt động phi pháp.
Vai trò của cơ quan chức năng trong xử lý công ty tín dụng đen
4.1. Hoạt động của Bộ Công an
- Bộ Công an triển khai Chỉ thị 12/CT-TTg ngày 25/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường phòng, chống tội phạm liên quan đến hoạt động tín dụng đen.
- Tập trung đấu tranh, triệt phá các tổ chức, cá nhân hoạt động cho vay lãi nặng, đòi nợ thuê bất hợp pháp.
- Phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan chức năng để rà soát, kiểm tra, gỡ bỏ các ứng dụng và website tín dụng đen, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật.
4.2. Hoạt động của Ngân hàng Nhà nước
- Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chỉ cấp phép hoạt động cho 16 công ty tài chính tiêu dùng hợp pháp trên toàn quốc, với mạng lưới 74.337 điểm giới thiệu dịch vụ, bảo đảm hoạt động trong khuôn khổ pháp luật.
- Ban hành Thông tư 12/2024/TT-NHNN sửa đổi quy định về cho vay tiêu dùng, trong đó đơn giản hóa điều kiện vay vốn nhỏ nhằm mở rộng tiếp cận tín dụng chính thống cho người dân, nhất là ở vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa.
Số liệu gần nhất
- Theo Cục Cảnh sát hình sự (C02 – Bộ Công an), trong năm 2022, các lực lượng chức năng đã khởi tố 538 vụ án với 944 bị can liên quan đến tín dụng đen.
- Trong số này, nhiều vụ việc có yếu tố công ty tài chính trá hình, núp bóng các ứng dụng cho vay tiêu dùng để lừa đảo, cho vay nặng lãi hoặc quấy rối khách hàng.
Giải pháp tiếp cận tín dụng chính thống để tránh tín dụng đen
Việc lựa chọn nguồn vay chính thống và ứng dụng công nghệ giúp người dân tiếp cận vốn hợp pháp, giảm thiểu rủi ro từ tín dụng đen và đảm bảo quyền lợi tài chính lâu dài.
5.1. Lựa chọn công ty tài chính uy tín
- Chỉ vay từ các tổ chức được Ngân hàng Nhà nước cấp phép như FE Credit, HD SAISON, VietCredit, hoặc Home Credit.
- Kiểm tra thông tin pháp nhân và giấy phép hoạt động trên website chính thức của Ngân hàng Nhà nước hoặc Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam trước khi ký hợp đồng vay, tránh rơi vào bẫy tín dụng đen đội lốt công ty tài chính.
5.2. Ứng dụng công nghệ trong tín dụng chính thống
- Các công ty tài chính hợp pháp như VietCredit đã triển khai dịch vụ vay trực tuyến qua các ứng dụng như MoMo, Zalo, với thời gian giải ngân nhanh từ 1–3 phút, quy trình rõ ràng và minh bạch.
- Nghị định 94/2025/NĐ-CP quy định cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) đối với các giải pháp fintech, giúp Nhà nước kiểm soát chặt chẽ các hoạt động cho vay trực tuyến, giảm nguy cơ lạm dụng mô hình công nghệ để cho vay nặng lãi.
Số liệu gần nhất
Theo báo cáo từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tính đến cuối tháng 9/2023, tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng từ các công ty tài chính hợp pháp đạt khoảng 134.000 tỷ đồng, tuy nhiên đã giảm 40% so với cuối năm 2022 do khó khăn trong công tác thu hồi nợ và tâm lý e ngại vay vốn chính thống của người dân.
Hành lang pháp lý bảo vệ người vay
6.1. Quy định bảo vệ quyền lợi người vay
- Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015 quy định hợp đồng vay phải thể hiện rõ các nội dung: mức lãi suất, thời hạn vay, phương thức trả nợ và nghĩa vụ của các bên.
- Thông tư 02/2023/TT-NHNN cho phép các công ty tài chính tiêu dùng cơ cấu lại thời hạn trả nợ, đồng thời có thể giảm lãi hoặc gốc đối với khách hàng gặp khó khăn trong thanh toán, góp phần hạn chế nguy cơ rơi vào tín dụng đen.
6.2. Cách nhận diện công ty tín dụng đen
- Không có giấy phép hoạt động được cấp bởi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
- Lãi suất cho vay thường vượt quá 20%/năm hoặc tính các khoản phí không minh bạch, không được thể hiện trong hợp đồng.
- Thường sử dụng các biện pháp đòi nợ trái pháp luật như đe dọa, khủng bố tinh thần, bôi nhọ danh dự người vay hoặc người thân.
Số liệu gần nhất: Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, hiện chỉ có 16 công ty tài chính tiêu dùng được cấp phép hoạt động hợp pháp, với 17 chi nhánh và 41 văn phòng đại diện. Trong khi đó, có hàng trăm tổ chức tự xưng là “công ty tài chính” hoạt động trái phép, tiềm ẩn rủi ro rất lớn cho người vay.
Công ty tín dụng đen núp bóng tài chính là mối đe dọa lớn đối với người dân, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. Với sự chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ và các giải pháp pháp lý từ Luật Các tổ chức tín dụng 2024 cùng các văn bản hướng dẫn, người dân có thể yên tâm tiếp cận các nguồn vốn hợp pháp. Luật Thiên Mã cam kết đồng hành cùng bạn để giải quyết các vấn đề liên quan đến tín dụng đen. Đặt lịch tư vấn miễn phí ngay hôm nay tại Luật Thiên Mã để được hỗ trợ bởi đội ngũ luật sư chuyên nghiệp.
