Quỹ tín dụng đen, với lãi suất “cắt cổ” và các hành vi đòi nợ trái pháp luật, đang len lỏi dưới nhiều hình thức tinh vi và dễ bị nhầm lẫn với các tổ chức tín dụng hợp pháp như quỹ tín dụng nhân dân. Sự nhầm lẫn này khiến không ít người vay rơi vào bẫy tài chính, mất khả năng kiểm soát và đối mặt với nhiều rủi ro pháp lý.
Bài viết dưới đây, do đội ngũ luật sư tại Xử Lý Nợ – Luật Thiên Mã biên soạn, sẽ phân tích rõ bản chất hoạt động của quỹ tín dụng đen, chỉ ra điểm khác biệt với các tổ chức hợp pháp, đồng thời làm rõ các quy định pháp lý liên quan theo Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) và Luật Các tổ chức tín dụng 2024. Nếu bạn đang cần hỗ trợ xử lý nợ hoặc bảo vệ quyền lợi, hãy liên hệ Xử Lý Nợ – Luật Thiên Mã để được tư vấn miễn phí và đồng hành pháp lý hiệu quả.
Quỹ tín dụng đen là gì?
1.1. Định nghĩa quỹ tín dụng đen
Quỹ tín dụng đen là hình thức cho vay tiền do các tổ chức hoặc cá nhân thực hiện mà không được Ngân hàng Nhà nước cấp phép hoạt động, thường mang tính chất trá hình, núp bóng dưới danh nghĩa “quỹ hỗ trợ vốn”, “quỹ tài chính cá nhân”, hoặc “hội nhóm vay vốn online”.
Đặc trưng của quỹ tín dụng đen là áp dụng mức lãi suất vượt quá giới hạn cho phép của pháp luật, cụ thể là vượt 20%/năm theo quy định tại Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015, và thường kèm theo hành vi đòi nợ bất hợp pháp như: đe dọa, quấy rối, khủng bố tinh thần hoặc bôi nhọ danh dự của người vay.
Khác với quỹ tín dụng nhân dân – là tổ chức tài chính hợp pháp do Ngân hàng Nhà nước cấp phép (ví dụ: Quỹ tín dụng nhân dân Gò Dầu, Quỹ tín dụng nhân dân Cầu Đen…) – thì quỹ tín dụng đen không chịu sự giám sát của bất kỳ cơ quan nào, hoạt động trái pháp luật, thiếu minh bạch và tiềm ẩn rủi ro lớn về tài chính, pháp lý lẫn an toàn cá nhân.
1.2. Đặc điểm nhận diện
Một số đặc điểm điển hình giúp nhận biết hoạt động của quỹ tín dụng đen bao gồm:
- Thủ tục vay quá dễ dàng: Không yêu cầu chứng minh thu nhập, không thế chấp, không kiểm tra khả năng trả nợ. Chỉ cần cung cấp CMND/CCCD hoặc cho phép truy cập danh bạ, hình ảnh trên điện thoại.
- Giải ngân nhanh: Chỉ mất vài giờ hoặc vài phút để nhận tiền thông qua ví điện tử, tài khoản ngân hàng. Quảng cáo rầm rộ qua mạng xã hội, tờ rơi, tin nhắn SMS hoặc app di động.
- Lãi suất cực kỳ cao: Dao động từ 100% đến 2.000%/năm, vượt xa mức trần pháp luật cho phép. Trong nhiều trường hợp, người vay chỉ nhận được một phần tiền, phần còn lại bị trừ trước vào “phí dịch vụ” hoặc “lãi tạm thu”.
- Hành vi thu hồi nợ trái pháp luật: Nhắn tin đe dọa, gọi điện quấy rối, bôi nhọ danh dự, sử dụng hình ảnh cá nhân để tạo áp lực. Đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng quyền nhân thân, đồng thời có thể bị xử lý hình sự theo Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017).
Số liệu thực tế
Theo thống kê của Bộ Công an năm 2024, nhiều tổ chức tín dụng đen núp bóng “quỹ hỗ trợ vay vốn online” như Easycash, Oncredit, Vaynhanh24h… đã bị phát hiện cho vay với lãi suất từ 365% đến 730%/năm, thu lợi bất chính hàng chục tỷ đồng. Các đối tượng này chủ yếu hoạt động qua ứng dụng điện thoại, đánh vào tâm lý cần tiền gấp của người dân để trục lợi.
Phân biệt quỹ tín dụng đen và quỹ tín dụng nhân dân
2.1. Quỹ tín dụng nhân dân hợp pháp
Quỹ tín dụng nhân dân là tổ chức tín dụng thuộc loại hình hợp tác xã, được thành lập và hoạt động theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 và Luật Hợp tác xã năm 2012. Mục tiêu của các quỹ này là:
- Hỗ trợ sản xuất, kinh doanh, phát triển kinh tế hộ gia đình và cải thiện đời sống cho các thành viên.
- Chỉ hoạt động trên địa bàn một xã, phường hoặc thị trấn – nơi đặt trụ sở chính.
Về lãi suất, theo Quyết định 1125/QĐ-NHNN năm 2023, các quỹ tín dụng nhân dân được áp dụng mức lãi suất tối đa 5%/năm cho vay ngắn hạn phục vụ lĩnh vực ưu tiên.
2.2. Quỹ tín dụng đen trá hình
Trái ngược với các tổ chức hợp pháp, quỹ tín dụng đen trá hình thường núp bóng dưới các hình thức:
- Công ty tài chính giả mạo, tiệm cầm đồ, hoặc giả danh quỹ tín dụng nhân dân để cho vay nặng lãi.
- Hoạt động không được Ngân hàng Nhà nước cấp phép, không chịu giám sát pháp lý.
- Sử dụng các hợp đồng giả tạo hoặc không có hợp đồng rõ ràng, vi phạm Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015 về giao dịch dân sự vô hiệu.
- Nếu có hành vi cho vay với lãi suất vượt 100%/năm, có thể bị truy cứu theo Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 – Tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự.
Số liệu cảnh báo
Theo báo cáo Ngân hàng Nhà nước tháng 6/2025, có 30 quỹ tín dụng trên toàn quốc bị phát hiện vi phạm, chủ yếu do:
- Lách luật cho doanh nghiệp lớn vay sai mục tiêu hỗ trợ cộng đồng.
- Tiếp tay cho hoạt động tín dụng đen dưới vỏ bọc hợp pháp, gây rủi ro cho hệ thống tài chính – ngân hàng.
Hành vi đòi nợ của quỹ tín dụng đen
3.1. Các hành vi bất hợp pháp
Quỹ tín dụng đen thường sử dụng nhiều phương thức đòi nợ vi phạm pháp luật, bao gồm:
- Đe dọa, khủng bố tinh thần, quấy rối qua điện thoại, mạng xã hội, hoặc công khai thông tin cá nhân người vay và người thân, vi phạm:
- Nghị định 13/2023/NĐ-CP (về bảo vệ dữ liệu cá nhân)
- Điều 155, 156 Bộ luật Hình sự 2015 (tội làm nhục và vu khống)
- Sử dụng bạo lực, tạt sơn, đặt vòng hoa tang, bôi nhọ danh dự, hoặc gây rối trật tự công cộng, vi phạm:
- Điều 318 Bộ luật Hình sự 2015
Những hành vi này không chỉ xâm phạm quyền riêng tư, mà còn đe dọa đến an toàn tính mạng và tinh thần của người vay và gia đình.
3.2. Hậu quả pháp lý
Tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, hành vi đòi nợ trái pháp luật có thể bị:
- Truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 170 Bộ luật Hình sự 2015 (tội cưỡng đoạt tài sản), với mức án từ 3 tháng đến 7 năm tù.
- Người vay hoặc người bị hại có quyền:
- Tố giác hành vi vi phạm tới cơ quan chức năng theo Điều 189 Luật Tố tụng Dân sự 2015
- Yêu cầu bảo vệ danh dự, nhân phẩm và an toàn cá nhân
Số liệu cập nhật gần nhất
Theo số liệu từ Bộ Công an năm 2024: 60% các vụ quấy rối liên quan đến tín dụng đen bắt nguồn từ hành vi đe dọa hoặc khủng bố người thân của người vay. Những hình thức phổ biến bao gồm: tạt sơn, gửi vòng hoa tang, đăng ảnh bôi nhọ lên mạng xã hội, gây hậu quả nghiêm trọng đến tâm lý và đời sống nạn nhân.
Hậu quả khi vay quỹ tín dụng đen
Việc vay từ các quỹ tín dụng đen để giải quyết khó khăn tài chính có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng về kinh tế, xã hội và pháp lý nếu người vay không kiểm soát được tình hình.
4.1. Hậu quả tài chính
- Lãi suất cực cao khiến khoản nợ tăng nhanh chóng chỉ sau một thời gian ngắn, dễ dẫn đến tình trạng mất khả năng thanh toán hoặc mất tài sản.
- Một số người vay bị ép tiếp tục vay từ các bên khác để trả nợ cũ, tạo thành vòng xoáy nợ chồng nợ, khó thoát ra.
4.2. Hậu quả xã hội và pháp lý
- Người vay có thể chịu áp lực tinh thần, tổn thương danh dự, ảnh hưởng đến an ninh và đời sống gia đình do hành vi đòi nợ trái pháp luật như đe dọa, khủng bố tinh thần, phát tán thông tin cá nhân.
- Mặc dù hợp đồng tín dụng đen có thể bị tuyên vô hiệu theo Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015, người vay vẫn có thể bị quấy rối nếu không chủ động thực hiện các biện pháp pháp lý như báo công an hoặc khởi kiện.
Số liệu thực tế
Theo báo cáo của Tòa án Nhân dân TP.HCM năm 2024, khoảng 15% vụ kiện liên quan đến tín dụng đen được xử lý thành công nhờ người dân chủ động nhờ luật sư hỗ trợ pháp lý để tuyên hủy hợp đồng bất hợp pháp.
Giải pháp pháp lý khi gặp quỹ tín dụng đen
Khi rơi vào bẫy của các quỹ tín dụng đen – hoạt động cho vay trái phép, lãi suất cao và sử dụng biện pháp đòi nợ trái pháp luật – người vay hoàn toàn có thể sử dụng các công cụ pháp lý để tự bảo vệ mình và chấm dứt tình trạng bị đe dọa, quấy rối.
5.1. Thu thập bằng chứng
Bằng chứng là yếu tố then chốt để cơ quan chức năng có thể can thiệp:
- Lưu giữ tất cả tài liệu liên quan đến khoản vay, bao gồm: hợp đồng viết tay, nội dung tin nhắn, bản ghi âm cuộc gọi, hình ảnh/video ghi lại hành vi đòi nợ bất hợp pháp. Những tài liệu này có thể được sử dụng làm chứng cứ tại công an hoặc tòa án.
- Kiểm tra hợp đồng vay, xác định mức lãi suất và điều khoản cho vay. Nếu lãi suất vượt quá 20%/năm hoặc tổ chức cho vay không có giấy phép hoạt động tài chính hợp pháp, đây là cơ sở để xác định giao dịch trái pháp luật theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015.
5.2. Hành động pháp lý
Sau khi đã có đầy đủ bằng chứng, người vay nên thực hiện các bước pháp lý cụ thể:
- Báo cáo công an nếu có hành vi đòi nợ mang tính chất đe dọa, khủng bố tinh thần, hoặc cưỡng ép. Hành vi này có thể vi phạm quy định tại Điều 189 Luật Tố tụng Dân sự 2015 và các điều luật hình sự liên quan.
- Nộp đơn khởi kiện tại tòa án, yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu nếu có căn cứ cho thấy hợp đồng được lập trái quy định pháp luật. Điều này được quy định rõ tại Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015 – giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều cấm hoặc trái đạo đức xã hội.
- Trong trường hợp cần thiết, có thể đề nghị luật sư hỗ trợ, đại diện làm việc với cơ quan chức năng hoặc soạn thảo hồ sơ pháp lý cần thiết.
Số liệu thực tiễn
Theo báo cáo của Bộ Công an (2024): 80% vụ tín dụng đen được xử lý thành công khi người vay chủ động cung cấp bằng chứng cụ thể cho cơ quan chức năng. Điều này cho thấy việc thu thập và trình bày bằng chứng đúng cách là yếu tố quyết định hiệu quả của quá trình tố cáo hoặc khởi kiện.
Phòng tránh quỹ tín dụng đen
6.1. Lựa chọn tổ chức tín dụng hợp pháp
Người dân nên chỉ vay vốn từ ngân hàng thương mại hoặc quỹ tín dụng nhân dân được Ngân hàng Nhà nước cấp phép hoạt động. Các tổ chức này hoạt động theo đúng quy định của Luật Các tổ chức tín dụng 2024 và Luật Hợp tác xã 2012, đảm bảo tính minh bạch và an toàn pháp lý cho người vay.
Khi vay, cần kiểm tra kỹ lãi suất ghi trong hợp đồng và đảm bảo không vượt quá 20%/năm theo Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015. Bất kỳ tổ chức nào áp dụng lãi suất cao hơn mức này mà không có căn cứ pháp lý rõ ràng có thể là dấu hiệu của “quỹ tín dụng đen trá hình”.
6.2. Nâng cao nhận thức pháp luật
Nhiều người rơi vào bẫy tín dụng đen là do thiếu kiến thức về quy định pháp luật và nhận diện tổ chức hợp pháp. Do đó, người dân cần:
- Chủ động tìm hiểu quy định về vay vốn, hợp đồng dân sự và bảo vệ dữ liệu cá nhân theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP;
- Không cung cấp thông tin cá nhân như CCCD, tài khoản ngân hàng, thông tin liên lạc… cho các tổ chức, ứng dụng, hoặc cá nhân không rõ nguồn gốc;
- Tham vấn ý kiến luật sư hoặc cán bộ tín dụng trước khi ký hợp đồng vay, đặc biệt khi giao dịch với các tổ chức có dấu hiệu không minh bạch hoặc hoạt động dưới hình thức “quỹ tín dụng nhân dân” nhưng không được cấp phép.
Số liệu thực tế
Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (tháng 6/2025), 80% nạn nhân quỹ tín dụng đen là do thiếu hiểu biết pháp lý và không phân biệt được giữa tổ chức tín dụng hợp pháp và các mô hình lừa đảo trá hình dưới danh nghĩa “hợp tác xã” hay “quỹ tín dụng cộng đồng”.
Quỹ tín dụng đen, với lãi suất vượt xa mức pháp luật cho phép và hành vi đòi nợ bất hợp pháp, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho người vay. Dựa trên Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 và Luật Các tổ chức tín dụng 2024, việc nhận diện, xử lý và phòng tránh quỹ tín dụng đen là cần thiết để bảo vệ quyền lợi. Xử Lý Nợ – Luật Thiên Mã cam kết hỗ trợ bạn qua dịch vụ tư vấn miễn phí, giúp đánh giá hợp đồng, khởi kiện và phòng tránh rủi ro. Đặt lịch tư vấn ngay hôm nay tại Xử Lý Nợ – Luật Thiên Mã để đảm bảo an toàn tài chính và pháp lý!
