Tín dụng đen ngày càng tinh vi, thường núp bóng dưới các hình thức vay tiêu dùng, hỗ trợ tài chính hoặc thậm chí giả danh tổ chức hợp pháp. Hệ lụy mà hình thức này gây ra rất nghiêm trọng, đặc biệt với sinh viên và công nhân – những nhóm dễ bị tổn thương do thiếu kiến thức pháp lý và khó khăn về tài chính.
Bài viết dưới đây do các luật sư tại Xử Lý Nợ – Luật Thiên Mã biên soạn sẽ phân tích rõ các thủ đoạn hoạt động của tín dụng đen, hậu quả pháp lý – xã hội và các phương án xử lý theo đúng quy định của Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) và Luật Các tổ chức tín dụng 2024 (số 32/2024/QH15). Nếu bạn cần hỗ trợ pháp lý hoặc đang lo ngại mình có thể là nạn nhân của tín dụng đen, hãy đặt lịch tư vấn miễn phí tại Xử Lý Nợ – Luật Thiên Mã để được bảo vệ quyền lợi và xử lý nợ một cách an toàn, đúng pháp luật.
Tín dụng đen hoạt động như thế nào?
1.1. Định nghĩa và đặc điểm hoạt động
Tín dụng đen là hình thức cho vay tiền trái phép, không do Ngân hàng Nhà nước quản lý, có lãi suất vượt quá 20%/năm – vi phạm Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015.
Các tổ chức hoặc cá nhân này không đăng ký kinh doanh đúng quy định, hoặc ngụy trang dưới hình thức công ty tài chính, hiệu cầm đồ, hoặc ứng dụng cho vay trực tuyến. Bên cạnh đó, hoạt động đòi nợ thường đi kèm với hành vi quấy rối, đe dọa, bôi nhọ danh dự người vay, vi phạm nghiêm trọng Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015.
Một số chiêu thức hoạt động phổ biến:
- Phát tán tờ rơi, tin nhắn mời chào “vay không cần thế chấp”, “duyệt hồ sơ trong 5 phút”, “chỉ cần CMND”…
- Dùng ứng dụng online để giải ngân nhanh, ẩn danh người cho vay.
- Ký hợp đồng điện tử mập mờ, ẩn phí phạt, phí tư vấn, làm lãi suất thực tế lên tới hàng nghìn phần trăm mỗi năm.
1.2. Đối tượng mục tiêu bị nhắm đến
Tín dụng đen thường tập trung khai thác các nhóm yếu thế trong xã hội, gồm:
- Sinh viên: Thiếu hiểu biết pháp luật, dễ bị thu hút bởi quảng cáo “vay nhanh – không cần người bảo lãnh”.
- Công nhân – tiểu thương: Thu nhập thấp, không đủ điều kiện vay ngân hàng.
- Người cần tiền gấp: Gặp biến cố bất ngờ, cần chi tiêu khẩn cấp nên không đủ thời gian kiểm tra thông tin pháp lý.
Các tổ chức tín dụng đen lợi dụng tâm lý cấp bách, sự thiếu kỹ năng quản lý tài chính và thiếu kênh hỗ trợ pháp lý để khiến nạn nhân rơi vào vòng xoáy nợ nần.
Số liệu gần nhất
Theo thống kê của Bộ Công an năm 2024:
- 80% nạn nhân của tín dụng đen là sinh viên và công nhân – những người dễ bị tổn thương nhất về tài chính và thông tin pháp luật.
- Lãi suất trung bình từ 300% đến 2.000%/năm, gấp hàng chục lần trần lãi suất cho vay hợp pháp.
- Các ứng dụng như Easycash, Oncredit, DoctorDong từng bị điều tra vì thu lợi bất chính hàng chục tỷ đồng thông qua hình thức vay online trá hình.
Thủ đoạn quảng cáo và dụ dỗ người vay
2.1. Quảng cáo hấp dẫn
Tín dụng đen thường sử dụng các hình thức quảng cáo gây hiểu lầm để lôi kéo người dân:
- Phát tờ rơi, dán quảng cáo tại cột điện, khu công nghiệp, ký túc xá với nội dung như: “Vay nhanh – không cần thế chấp – nhận tiền trong 5 phút”, tạo cảm giác dễ tiếp cận và không ràng buộc pháp lý. (Theo Công an tỉnh Bình Dương, 2024)
- Tận dụng mạng xã hội và các ứng dụng online như Easycash, Oncredit, DrDong… để quảng bá hình ảnh chuyên nghiệp, hứa hẹn giải ngân trong 24 giờ, thủ tục đơn giản, nhưng thực chất là cho vay lãi cao.
2.2. Thủ đoạn núp bóng hợp pháp
Để tránh bị xử lý, nhiều tổ chức tín dụng đen sử dụng thủ đoạn tinh vi nhằm che giấu bản chất thật:
- Lập hợp đồng giả cách dưới hình thức mua bán tài sản, hợp đồng ủy quyền hoặc hợp đồng góp vốn, nhưng thực chất là để che giấu khoản vay có lãi suất cao, vi phạm Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015.
- Ngụy trang dưới dạng các công ty tài chính, tiệm cầm đồ như F88, Vietmoney, hoặc mượn danh các công ty có giấy phép, nhưng thực chất là hoạt động cho vay nặng lãi.
Số liệu cảnh báo
Theo Công an TP. Hà Nội (2024), có tới 70% vụ việc liên quan đến tín dụng đen được quảng cáo qua mạng xã hội. Trong đó, lãi suất thực tế có thể lên tới 5.400%/năm, cao gấp hàng trăm lần mức cho phép của pháp luật.
Thủ đoạn cho vay và thu phí bất hợp pháp
3.1. Lãi suất “cắt cổ” và phí ẩn
Các tổ chức tín dụng đen áp dụng mức lãi suất cực kỳ cao, thường dao động từ 100% đến 2.000%/năm, tức gấp từ 5 đến 100 lần mức tối đa 20%/năm theo quy định của Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015.
Bên cạnh đó, các khoản phí dịch vụ, phí quản lý chiếm tới 30–40% tổng khoản vay được thu một cách mập mờ, khiến số tiền thực tế mà người vay nhận được thấp hơn nhiều so với hợp đồng ban đầu (theo báo cáo của VayOnline247, 2021).
3.2. Hợp đồng “bẫy” và mua bán nợ
- Các tổ chức tín dụng đen thường soạn thảo hợp đồng không rõ ràng, không ghi mức lãi suất, hoặc dùng hợp đồng mang hình thức mua bán tài sản giả để ép người vay chuyển quyền sở hữu tài sản khi không thể trả nợ đúng hạn.
- Khi không thu hồi được nợ, các khoản nợ này được bán lại cho các công ty đòi nợ thuê, những đơn vị này thường sử dụng thủ đoạn khủng bố tinh thần, quấy rối, đe dọa nhằm gây áp lực trả nợ (theo Công an tỉnh Bình Dương, 2024).
Số liệu cập nhật gần nhất
Theo báo cáo của Bộ Công an năm 2024: Đã phát hiện và xử lý 626 hợp đồng tín dụng đen có mức lãi suất từ 109.5% đến 182.5%/năm, với tổng lợi nhuận bất chính ước tính trên 25 tỷ đồng.
Thủ đoạn đòi nợ bất hợp pháp
Hoạt động đòi nợ tín dụng đen thường kèm theo nhiều thủ đoạn vi phạm pháp luật, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi và an toàn của người vay cũng như gia đình họ.
4.1. Quấy rối và đe dọa
- Chủ nợ sử dụng tin nhắn, cuộc gọi, mạng xã hội để đe dọa, công khai thông tin cá nhân của người vay, vi phạm quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Nghị định 13/2023/NĐ-CP.
- Một số trường hợp còn dùng thủ đoạn tạt sơn, mắm tôm hoặc các chất bẩn khác vào nhà người vay hoặc người thân, gây mất an ninh, trật tự (theo Công an Quảng Ninh, 2024).
4.2. Bạo lực và thuê đòi nợ
- Thuê “xã hội đen” hoặc công ty đòi nợ chuyên nghiệp để gây áp lực, đe dọa, có thể vi phạm Điều 170 và 318 Bộ luật Hình sự 2015 về cưỡng đoạt tài sản và gây rối trật tự công cộng.
- Sử dụng vũ lực hoặc bắt giữ người trái pháp luật nhằm ép buộc trả nợ là hành vi nghiêm trọng, được lực lượng Công an Bình Dương xử lý trong năm 2024.
Số liệu thực tế
Theo báo cáo của Công an Bình Dương (2024), có 9 vụ án khởi tố liên quan đến hành vi cưỡng đoạt tài sản và gây rối trật tự công cộng xuất phát từ hoạt động đòi nợ tín dụng đen.
Thủ đoạn sử dụng công nghệ cao trong tín dụng đen
Công nghệ số đã trở thành công cụ đắc lực cho các tổ chức tín dụng đen trong việc mở rộng phạm vi hoạt động, che giấu dấu hiệu phi pháp và lừa đảo người vay một cách tinh vi hơn.
5.1. Ứng dụng vay online
- Các ứng dụng vay tiền trực tuyến như 2cash.pro, icash.info được lập ra để quản lý khoản vay, tuy nhiên thực chất là để che giấu hoạt động phi pháp và tránh sự giám sát của cơ quan chức năng.
- Những ứng dụng này thường yêu cầu người vay cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm như CMND, căn cước công dân, số điện thoại, hình ảnh thẻ,… nhằm mục đích đe dọa, tống tiền hoặc công khai thông tin cá nhân khi người vay chậm trả nợ, gây áp lực tâm lý rất lớn.
- Đây là hình thức lừa đảo tinh vi được cảnh báo bởi Công an tỉnh Bình Dương năm 2024.
5.2. Lừa đảo qua mạng xã hội
- Các đối tượng xấu tạo hàng loạt tài khoản giả mạo trên Zalo, Facebook để tiếp cận, dụ dỗ người vay, đặc biệt là nhóm sinh viên, người lao động trẻ, thông qua các tin nhắn mời gọi vay tiền dễ dàng.
- Họ thường sử dụng quảng cáo với nội dung “vay nhanh, lãi suất thấp” nhằm thu hút nạn nhân, tuy nhiên thực tế là lừa đảo chiếm đoạt tài sản, vi phạm quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015.
- Hoạt động này được Công an Hà Nội ghi nhận và cảnh báo năm 2024.
Số liệu thực tiễn
Theo thống kê của Bộ Công an (2024): Có tới 60% các vụ tín dụng đen hiện nay sử dụng công nghệ cao, với hơn 700 ứng dụng vay online không phép hoạt động trên thị trường, gây khó khăn trong việc kiểm soát và xử lý hành vi vi phạm.
Giải pháp pháp lý để phòng tránh và xử lý tín dụng đen
6.1. Nhận diện và phòng tránh
- Chỉ vay vốn từ ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng được cấp phép theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng 2024.
- Trước khi ký hợp đồng vay, cần kiểm tra kỹ nội dung và đảm bảo lãi suất không vượt quá 20%/năm, theo Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015.
6.2. Hành động pháp lý
- Thu thập đầy đủ bằng chứng liên quan như hợp đồng vay, tin nhắn, ghi âm cuộc gọi để làm căn cứ bảo vệ quyền lợi.
- Báo cáo cơ quan công an về các hành vi đòi nợ trái pháp luật, căn cứ theo Điều 189 Luật Tố tụng Dân sự 2015.
- Tham vấn luật sư để đánh giá hợp đồng, từ đó yêu cầu hủy bỏ hợp đồng bất hợp pháp theo Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015 hoặc khởi kiện tại tòa án.
Số liệu gần nhất
Theo số liệu của Tòa án Nhân dân TP.HCM (2024), có khoảng 20% vụ kiện tín dụng đen được giải quyết thuận lợi cho người vay nhờ việc cung cấp đầy đủ bằng chứng pháp lý.
Tín dụng đen với các thủ đoạn tinh vi như quảng cáo lừa đảo, hợp đồng giả cách, đòi nợ bạo lực và sử dụng công nghệ cao đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng về tài chính, tâm lý và an ninh trật tự. Dựa trên Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 và Luật Các tổ chức tín dụng 2024, việc nhận diện và xử lý kịp thời các thủ đoạn tín dụng đen là cần thiết để bảo vệ quyền lợi. Xử Lý Nợ – Luật Thiên Mã cam kết hỗ trợ bạn qua dịch vụ tư vấn miễn phí, giúp đánh giá hợp đồng, tố cáo hành vi bất hợp pháp và tìm giải pháp an toàn. Đặt lịch tư vấn ngay hôm nay tại Xử Lý Nợ – Luật Thiên Mã để bảo vệ tương lai tài chính và pháp lý!
