Trốn nợ nên đi đâu – Hậu quả và giải pháp pháp lý an toàn

Bạn đang nghĩ đến việc trốn nợ ngân hàng như VPBank và phân vân liệu có thể “lẩn tránh” bằng cách đi đâu đó? Áp lực trả nợ khiến nhiều người lựa chọn cách rút lui tạm thời, nhưng ít ai nhận ra rằng hành động trốn nợ không chỉ khiến khoản nợ phình to mà còn tiềm ẩn rủi ro pháp lý nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến tài chính và danh dự cá nhân.

Bài viết dưới đây được đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm của Luật Thiên Mã biên soạn, dựa trên Bộ luật Dân sự 2015, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) và Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Chúng tôi sẽ giải thích rõ vì sao trốn nợ không phải là giải pháp, đồng thời cung cấp cho bạn lộ trình xử lý nợ hợp pháp, an toàn và phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể. Đặt lịch tư vấn miễn phí để được hỗ trợ trước khi quá muộn.

Trốn nợ ngân hàng là gì?

1.1. Định nghĩa hành vi trốn nợ

Trốn nợ ngân hàng là hành vi người vay (cá nhân hoặc doanh nghiệp) cố ý không thực hiện nghĩa vụ trả nợ theo đúng thời hạn, điều kiện đã cam kết trong hợp đồng tín dụng. Hành vi này thường bao gồm:

• Cắt đứt liên lạc với ngân hàng: không nghe máy, chặn số, đổi địa chỉ;
• Rời khỏi nơi cư trú hoặc kinh doanh, không thông báo;
• Chuyển nhượng, tẩu tán tài sản để trốn nghĩa vụ trả nợ;
• Cung cấp thông tin gian dối ngay từ đầu khi ký hợp đồng vay.

Hành vi trốn nợ ngân hàng không chỉ ảnh hưởng đến uy tín tín dụng cá nhân/doanh nghiệp mà còn có thể bị xử lý nghiêm khắc theo quy định pháp luật.

1.2. Quy định pháp luật liên quan

Căn cứ theo Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vay vốn ngân hàng được xác định là hợp đồng vay tài sản. Người vay có trách nhiệm:

• Hoàn trả đầy đủ tiền gốc và lãi theo thời hạn thỏa thuận;
• Không được tự ý trì hoãn, chây ì hoặc trốn tránh nghĩa vụ thanh toán.

Trong trường hợp người vay có hành vi gian dối, lợi dụng lòng tin của tổ chức tín dụng để vay tiền, sau đó bỏ trốn, không trả nợ, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 175 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) về tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, với điều kiện:

• Số tiền vay từ 4 triệu đồng trở lên (hoặc dưới 4 triệu nhưng đã từng bị xử phạt hành chính hoặc có tiền án về hành vi tương tự);
• Có dấu hiệu chiếm đoạt, bỏ trốn, hoặc dùng thủ đoạn gian dối để không thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

Khung hình phạt có thể lên tới 20 năm tù, tùy theo mức độ nghiêm trọng của hành vi.

Số liệu thực tế

Theo thống kê từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đến hết năm 2024, tổng nợ xấu trong hệ thống ngân hàng đạt khoảng 300.000 tỷ đồng. Trong đó:

• Một phần lớn là từ các khoản vay tiêu dùng cá nhân và vay kinh doanh doanh nghiệp nhỏ;
• Nhiều trường hợp liên quan đến hành vi cố tình trốn tránh nghĩa vụ trả nợ, gây khó khăn trong công tác thu hồi nợ và quản lý rủi ro tín dụng.

Tại sao không nên trốn nợ ngân hàng?

Việc trốn nợ ngân hàng không chỉ ảnh hưởng đến điểm tín dụng cá nhân mà còn tiềm ẩn rủi ro pháp lý nghiêm trọng. Dưới góc độ pháp luật, người vay vẫn phải chịu trách nhiệm dân sự, hành chính hoặc hình sự dù đã bỏ trốn hoặc không còn ở trong nước.

2.1. Hậu quả pháp lý

• Xử phạt hành chính

Theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP, người vay nếu có hành vi trốn tránh nghĩa vụ trả nợ, không hợp tác với ngân hàng hoặc gây khó khăn cho quá trình thu hồi nợ có thể bị xử phạt:

• Phạt tiền từ 5 triệu đến 30 triệu đồng, tùy mức độ vi phạm.
• Ngoài ra, bên đòi nợ có hành vi trái pháp luật như đe dọa, xúc phạm danh dự, sử dụng vũ lực… cũng có thể bị xử lý hành chính tương đương.

• Truy cứu trách nhiệm hình sự

Theo Điều 175 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), nếu người vay:

• Sử dụng thủ đoạn gian dối (giả mạo hồ sơ, cung cấp thông tin sai sự thật, vay xong bỏ trốn),
• Không trả nợ đúng hạn với mục đích chiếm đoạt,

thì có thể bị xử lý về tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản:

• Phạt tù từ 6 tháng đến 20 năm, tùy số tiền chiếm đoạt và tình tiết tăng nặng.
• Phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, kèm hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc hành nghề.

Lưu ý: Ngay cả khi người vay không còn khả năng thanh toán nhưng có thiện chí hợp tác và thương lượng thì vẫn không bị truy tố hình sự. Chỉ khi có dấu hiệu cố tình chiếm đoạt, lẩn tránh, cắt liên lạc thì mới cấu thành tội phạm.

2.2. Nguy cơ bị truy nã

Trong trường hợp hành vi trốn nợ đã đủ căn cứ khởi tố hình sự, nhưng người vi phạm bỏ trốn khỏi nơi cư trú hoặc ra nước ngoài, cơ quan điều tra có thể:

• Ban hành lệnh truy nã theo Điều 231 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.
• Yêu cầu tạm hoãn xuất cảnh, hoặc phối hợp với Interpol truy nã quốc tế nếu cần thiết.

Số liệu gần nhất: Theo thống kê từ Bộ Công an, trong năm 2024, có khoảng 15% lệnh truy nã hình sự liên quan đến các tội kinh tế, trong đó phần lớn là hành vi trốn nợ ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng.

Tác động tài chính và xã hội của trốn nợ ngân hàng

Việc trốn nợ ngân hàng không chỉ vi phạm nghĩa vụ tài chính mà còn để lại những hậu quả nghiêm trọng về tín dụng, tâm lý và các mối quan hệ xã hội. Dù khoản vay là tín chấp hay thế chấp, người vay vẫn phải đối mặt với những hệ lụy lâu dài nếu cố tình không thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

3.1. Ảnh hưởng đến điểm tín dụng

Khi người vay không thanh toán đúng hạn, khoản nợ sẽ được ghi nhận là nợ xấu trong hệ thống quản lý của Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC).

• Đối với nợ xấu nhóm 5 – mức nghiêm trọng nhất, thông tin sẽ được lưu trữ trong vòng 60 tháng kể cả khi người vay đã trả hết nợ;
• Trong thời gian này, người vay không thể tiếp cận các khoản vay tín dụng mới, mở thẻ tín dụng, vay mua nhà, mua xe hoặc tiếp cận các dịch vụ tài chính hợp pháp khác;
• Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín tín dụng cá nhân, làm giảm khả năng tài chính trong tương lai, đặc biệt với người kinh doanh, làm việc trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng.

3.2. Áp lực từ các biện pháp đòi nợ

Các ngân hàng như VPBank, Techcombank hay MB Bank thường áp dụng các biện pháp thu hồi nợ mạnh mẽ khi người vay chậm trả:

• Gọi điện, nhắn tin nhắc nợ liên tục đến người vay và cả người thân;
• Thuê công ty thu hồi nợ chuyên trách, sử dụng các hình thức gây áp lực về tâm lý, thời gian và danh dự cá nhân;
• Một số trường hợp có thể xảy ra hành vi vi phạm pháp luật như: đe dọa, tung thông tin cá nhân lên mạng xã hội, xúc phạm danh dự, vi phạm Điều 8 Luật An ninh mạng 2018, và có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Số liệu thực tế: Theo Báo Thanh Niên, trong năm 2024, đã có hơn 50.000 trường hợp khách hàng vay tiêu dùng tại các ngân hàng, bao gồm VPBank, bị quấy rối vì nợ quá hạn, gây ảnh hưởng nặng nề đến tinh thần và đời sống cá nhân của người vay.

Giải pháp hợp pháp thay vì trốn nợ ngân hàng

Việc mất khả năng thanh toán khoản vay ngân hàng khiến nhiều người hoang mang và chọn cách trốn tránh trách nhiệm, nhưng đây là giải pháp sai lầm. Không chỉ làm tăng thêm lãi, phí phạt, mà còn khiến người vay đối mặt nguy cơ bị kiện ra tòa, bị cưỡng chế thi hành án, bị xếp vào nhóm nợ xấu CIC và hạn chế tiếp cận tín dụng về sau.

4.1. Thương lượng với ngân hàng

Thay vì trốn nợ, người vay nên chủ động liên hệ với ngân hàng (ví dụ: VPBank, Techcombank, BIDV…) để thương lượng lại điều kiện trả nợ. Các giải pháp phổ biến gồm:

• Gia hạn thời gian trả nợ.
• Cơ cấu lại khoản vay (giảm kỳ trả góp, chia nhỏ khoản nợ).
• Tạm thời miễn, giảm lãi chậm trả trong trường hợp đặc biệt như thất nghiệp, bệnh tật, thiên tai…

Theo Điều 429 Bộ luật Dân sự 2015 và Thông tư 02/2023/TT-NHNN, ngân hàng có quyền và nghĩa vụ xem xét cơ cấu lại nợ nếu khách hàng gặp khó khăn khách quan.

Việc thương lượng sớm và minh bạch giúp tránh phát sinh nợ xấu, duy trì uy tín tín dụng và giảm rủi ro pháp lý.

4.2. Nhờ luật sư hỗ trợ

Trong trường hợp không tự thương lượng được hoặc ngân hàng có động thái kiện tụng, người vay nên tìm đến sự hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp từ luật sư:

• Kiểm tra hợp đồng vay: Luật sư sẽ xác định xem các điều khoản, đặc biệt là lãi suất có vượt giới hạn 20%/năm theo Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015 hay không.
• Đàm phán lại với ngân hàng: Với hiểu biết chuyên môn và kinh nghiệm, luật sư có thể thay mặt người vay thương lượng phương án trả nợ phù hợp, bảo vệ quyền lợi và tránh bị xử lý bất lợi.
• Hỗ trợ khi bị kiện: Nếu ngân hàng khởi kiện, luật sư sẽ giúp chuẩn bị hồ sơ, tài liệu, và đại diện bảo vệ tại tòa.

Số liệu thực tế: Theo thống kê từ Luật Thiên Mã, trong năm 2024, hơn 70% trường hợp nợ ngân hàng đã được giải quyết thành công thông qua đàm phán, nhờ sự hỗ trợ của luật sư.

Quy trình khởi kiện khi con nợ ngân hàng bỏ trốn

Khi người vay vốn tại ngân hàng bỏ trốn khỏi nơi cư trú và cố tình trốn tránh nghĩa vụ trả nợ, ngân hàng hoặc bên nhận ủy quyền có thể tiến hành khởi kiện dân sự để đòi lại khoản nợ, đồng thời đề nghị cơ quan chức năng hỗ trợ xử lý theo quy định pháp luật.

5.1. Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

Theo Điều 190 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, ngân hàng cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ khởi kiện gồm:

• Đơn khởi kiện: Theo mẫu của Tòa án Nhân dân, nêu rõ thông tin bên vay, số tiền nợ, thời điểm vay, vi phạm nghĩa vụ và yêu cầu khởi kiện.
• Hợp đồng tín dụng, phụ lục hợp đồng: Chứng minh nghĩa vụ tài chính phát sinh.
• Biên bản đối chiếu công nợ hoặc xác nhận nợ: Nếu có.
• Chứng cứ bổ sung: Tin nhắn, email, biên bản làm việc, thông báo nhắc nợ, xác nhận người vay bỏ trốn.
• Giấy tờ tùy thân của các bên: CMND/CCCD, Giấy phép đăng ký doanh nghiệp (nếu là pháp nhân).

5.2. Nộp đơn và tố tụng tại Tòa án

• Thẩm quyền: Nộp hồ sơ tại Tòa án Nhân dân cấp quận/huyện nơi con nợ cư trú hoặc nơi đặt trụ sở của ngân hàng nếu không xác định được nơi ở hiện tại, theo quy định tại Điều 39 và Điều 190 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.
• Lệ phí khởi kiện: 4% giá trị khoản vay, căn cứ Thông tư 326/2016/TT-BTC. Trong trường hợp giá trị khoản vay thấp hơn 6 triệu đồng, mức lệ phí tối thiểu là 300.000 đồng.
• Trình tự xử lý của Tòa án:
  • Sau khi nhận đơn, Tòa án sẽ thụ lý vụ án, tiến hành triệu tập các bên.
  • Nếu bị đơn vắng mặt nhiều lần và có dấu hiệu cố tình trốn tránh, Tòa có thể xét xử vắng mặt theo quy định.
  • Bản án có hiệu lực sẽ là cơ sở để yêu cầu thi hành án cưỡng chế tài sản, phong tỏa tài khoản, kê biên đất đai, xe cộ…

Số liệu thực tế: Theo Tòa án Nhân dân Tối cao, năm 2024, khoảng 65% vụ án dân sự liên quan đến nợ ngân hàng được giải quyết thành công thông qua tố tụng, với tỷ lệ thi hành án đạt hơn 50% khi có bản án rõ ràng và sự hỗ trợ của cơ quan thi hành án dân sự.

Doanh nghiệp trốn nợ ngân hàng và cách xử lý

Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp sau khi vay vốn ngân hàng đã cố tình không thực hiện nghĩa vụ trả nợ bằng cách lẩn tránh, tẩu tán tài sản hoặc ngừng hoạt động. Đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến hệ thống tín dụng mà còn tiềm ẩn rủi ro pháp lý đối với người đại diện doanh nghiệp.

6.1. Hành vi doanh nghiệp trốn nợ

Một số hình thức trốn tránh nghĩa vụ trả nợ phổ biến của doanh nghiệp bao gồm:

• Không còn hoạt động tại địa chỉ đăng ký: Khi ngân hàng tìm đến để làm việc thì doanh nghiệp đã đóng cửa, ngừng giao dịch hoặc chuyển trụ sở mà không thông báo.
• Chuyển nhượng, tẩu tán tài sản: Bán tài sản cho cá nhân/tổ chức khác nhằm né tránh việc bị kê biên, phong tỏa thi hành án.
• Thay đổi người đại diện pháp luật: Lợi dụng việc thay đổi người đại diện để “né” trách nhiệm cá nhân đối với khoản vay trước đó.

Những hành vi này có thể cấu thành tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản hoặc trốn thuế, trốn nghĩa vụ tài chính tùy vào bản chất vụ việc.

6.2. Biện pháp xử lý doanh nghiệp trốn nợ

Ngân hàng và cơ quan chức năng có thể áp dụng nhiều biện pháp pháp lý để xử lý các doanh nghiệp cố tình trốn tránh nghĩa vụ tài chính, bao gồm:

• Khởi kiện ra tòa án dân sự: Theo Điều 190 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, ngân hàng có quyền khởi kiện yêu cầu doanh nghiệp thanh toán nợ, kê biên tài sản và yêu cầu thi hành án nếu bản án có hiệu lực.
• Truy cứu trách nhiệm người đại diện pháp luật: Trường hợp có dấu hiệu hình sự (tẩu tán tài sản, lừa đảo), người đại diện pháp luật có thể bị xử lý cá nhân theo Bộ luật Hình sự.
• Hỗ trợ truy tìm doanh nghiệp trốn ra nước ngoài: Cơ quan thi hành án dân sự có thể phối hợp với Interpol hoặc các cơ quan chức năng quốc tế để truy tìm và áp dụng biện pháp cưỡng chế với doanh nghiệp hoặc cá nhân có liên quan.

Số liệu thực tế: Theo báo cáo từ Cục Thi hành án dân sự, năm 2024 có khoảng 55% vụ việc thu hồi nợ từ doanh nghiệp trốn nợ được xử lý thành công khi có sự hỗ trợ pháp lý từ luật sư, đặc biệt là trong việc xác minh tài sản và khởi kiện đúng trình tự.

Trốn nợ ngân hàng, dù là VPBank hay bất kỳ tổ chức nào khác, không phải là giải pháp mà còn dẫn đến hậu quả pháp lý, tài chính và xã hội nghiêm trọng. Thay vì tìm nơi lẩn trốn, hãy chọn giải pháp hợp pháp như thương lượng, khởi kiện, hoặc nhờ luật sư hỗ trợ. Luật Thiên Mã cam kết đồng hành cùng bạn để giải quyết nợ một cách an toàn và đúng luật. Đừng chần chừ, hãy liên hệ ngay để được hỗ trợ!