Vay đáo hạn là khái niệm quen thuộc trong hoạt động tín dụng, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về bản chất, quy trình và rủi ro tiềm ẩn – đặc biệt khi người vay đang đối mặt với áp lực tài chính. Nếu bạn đang cân nhắc sử dụng hình thức vay này hoặc gặp khó khăn trong việc xử lý khoản nợ đến hạn, hãy đặt lịch tư vấn miễn phí tại Xử lý nợ của Luật Thiên Mã để được đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm hỗ trợ.
Bài viết được biên soạn bởi các luật sư, dựa trên Bộ luật Dân sự 2015, Luật Các tổ chức tín dụng 2024 (Luật số 32/2024/QH15), cùng Thông tư 39/2016/TT-NHNN (sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 06/2023/TT-NHNN). Nội dung nhằm làm rõ khái niệm vay đáo hạn là gì, các quy định pháp lý liên quan, và đề xuất các giải pháp pháp lý giúp người vay quản lý nợ hiệu quả và phòng tránh rủi ro nợ xấu.
Vay đáo hạn là gì?
1.1. Khái niệm vay đáo hạn
Vay đáo hạn là hình thức người vay thực hiện nghĩa vụ thanh toán toàn bộ hoặc một phần khoản vay (bao gồm gốc và/hoặc lãi) khi đến thời điểm đáo hạn hợp đồng vay. Trường hợp người vay không có đủ khả năng tài chính, có thể thực hiện vay một khoản mới (thường gọi là “vay đảo nợ”) để trả cho khoản vay cũ nhằm tránh bị ghi nhận nợ xấu.
Căn cứ pháp lý: Điều 463 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về hợp đồng vay tài sản, trong đó các bên có thể thỏa thuận về thời hạn, phương thức thanh toán cũng như việc gia hạn hợp đồng nếu cần thiết.
1.2. Các hình thức vay đáo hạn phổ biến
- Thanh toán trực tiếp: Người vay chủ động dùng nguồn tài chính cá nhân hoặc doanh thu để trả nợ ngân hàng đúng thời hạn. Đây là hình thức đáo hạn lành mạnh, không phát sinh thêm chi phí.
- Vay mới để đáo hạn (vay đảo nợ): Người vay vay một khoản tiền mới (từ chính ngân hàng cũ, ngân hàng khác hoặc tổ chức tín dụng) để trả nợ khoản vay đến hạn. Tuy nhiên, hình thức này có thể phát sinh chi phí đáo hạn và làm gia tăng áp lực trả nợ.
- Gia hạn hợp đồng vay: Thỏa thuận với ngân hàng để kéo dài thời hạn vay, thường áp dụng khi người vay gặp khó khăn tài chính tạm thời. Việc gia hạn phải được phê duyệt bởi ngân hàng, đi kèm với điều kiện như bổ sung tài sản bảo đảm hoặc điều chỉnh lãi suất.
1.3. Ý nghĩa và tỷ lệ áp dụng
Việc đáo hạn đúng hạn có ý nghĩa quan trọng:
- Tránh phát sinh lãi phạt và phí phạt quá hạn;
- Không bị chuyển nhóm nợ xấu trên Hệ thống thông tin tín dụng quốc gia (CIC);
- Duy trì khả năng tiếp cận tín dụng cho lần vay tiếp theo.
Theo Ngân hàng Nhà nước (2024), khoảng 65% khoản vay tín chấp và thế chấp tại các ngân hàng thương mại cần thực hiện đáo hạn đúng hạn để không bị chuyển thành nợ quá hạn, ảnh hưởng đến xếp hạng tín dụng và lịch sử vay vốn.
Vay thế chấp đáo hạn: Đặc điểm và yêu cầu
2.1. Đặc điểm của vay thế chấp đáo hạn
- Vay thế chấp đáo hạn là hình thức thanh toán hoặc đề nghị gia hạn khoản vay có tài sản bảo đảm (như bất động sản, ô tô…) khi đến thời hạn theo hợp đồng tín dụng.
- Hình thức này thường áp dụng lãi suất ưu đãi hơn so với vay tín chấp, do có tài sản đảm bảo. Theo Thông tư 39/2016/TT-NHNN, lãi suất vay thế chấp phổ biến dao động từ 7–12%/năm, tùy thuộc vào chính sách từng ngân hàng và hồ sơ tín dụng của khách hàng.
- Người vay có thể gia hạn khoản vay hoặc đáo hạn để vay khoản mới, tiếp tục sử dụng tài sản bảo đảm hiện tại.
2.2. Yêu cầu thực hiện đáo hạn
- Định giá lại tài sản thế chấp để ngân hàng xác định tỷ lệ vay/tài sản bảo đảm (LTV), thường không vượt quá 60–70% giá trị tài sản.
- Hồ sơ cần thiết khi thực hiện đáo hạn khoản vay thế chấp bao gồm:
- Hợp đồng vay cũ và lịch sử trả nợ
- Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản thế chấp (sổ đỏ, cà vẹt xe…)
- Đơn đề nghị đáo hạn hoặc vay lại
- Hồ sơ chứng minh thu nhập và khả năng trả nợ
- Trong một số trường hợp, ngân hàng yêu cầu thẩm định lại tài sản thế chấp, đặc biệt nếu có biến động giá thị trường hoặc tài sản đã qua sử dụng lâu năm.
2.3. Số liệu thực tế
- Theo thống kê của Vietcombank (2024):
- Hơn 70% khoản vay thế chấp được gia hạn thành công.
- Lý do chính là tài sản bảo đảm giữ nguyên hoặc tăng giá trị, và khách hàng có lịch sử tín dụng tốt.
Quy định pháp luật về vay đáo hạn
3.1. Nghĩa vụ trả nợ đúng hạn
Theo quy định tại Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015, người vay có nghĩa vụ thanh toán đầy đủ cả gốc và lãi đúng thời hạn như đã cam kết trong hợp đồng tín dụng. Nếu người vay không trả đúng hạn, sẽ phát sinh lãi phạt chậm trả theo mức lãi suất đã thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật hiện hành.
Đây là nghĩa vụ bắt buộc, mang tính pháp lý rõ ràng, nhằm bảo vệ quyền lợi của tổ chức tín dụng và duy trì trật tự trong hoạt động tài chính. Trong trường hợp không có thỏa thuận cụ thể, lãi phạt sẽ được tính theo khung lãi suất tối đa do Ngân hàng Nhà nước quy định tại từng thời điểm.
3.2. Yêu cầu minh bạch và thông tin về đáo hạn
Theo Điều 102 Luật Các tổ chức tín dụng 2024, các ngân hàng, tổ chức tín dụng phải có trách nhiệm:
- Công khai minh bạch các điều kiện cho vay, bao gồm thời hạn vay, thời điểm đáo hạn, mức lãi suất và các loại phí liên quan;
- Thông báo rõ ràng cho khách hàng về thời điểm đến hạn thanh toán, các hình thức nhắc nợ, cảnh báo rủi ro nếu không thanh toán đúng hạn;
- Giải thích chi tiết quyền và nghĩa vụ của người vay khi đến ngày đáo hạn, bao gồm cả trường hợp phát sinh lãi phạt hoặc bị ghi nhận nợ xấu.
Việc đảm bảo minh bạch thông tin giúp người vay chủ động trong việc lên kế hoạch tài chính, đồng thời hạn chế các tranh chấp dân sự về sau.
3.3. Cơ chế gia hạn và cơ cấu khoản vay
Pháp luật hiện hành cho phép các ngân hàng xem xét gia hạn hoặc cơ cấu lại thời hạn trả nợ trong trường hợp khách hàng gặp khó khăn tài chính tạm thời, đặc biệt là do các yếu tố khách quan như dịch bệnh, thiên tai, biến động kinh tế.
Cụ thể, theo Thông tư 02/2023/TT-NHNN do Ngân hàng Nhà nước ban hành, các tổ chức tín dụng được phép:
- Cơ cấu lại thời hạn trả nợ, tức là điều chỉnh ngày đáo hạn mới cho khoản vay;
- Giữ nguyên nhóm nợ, không chuyển sang nhóm nợ xấu nếu khách hàng đáp ứng các điều kiện như có khả năng phục hồi tài chính, có thiện chí trả nợ và chứng minh được lý do khách quan.
Số liệu thực tế: Theo báo cáo của Ngân hàng BIDV (2024), có hơn 55% khách hàng được gia hạn khoản vay thành công nhờ đáp ứng các tiêu chí của Thông tư 02/2023/TT-NHNN. Điều này cho thấy hệ thống ngân hàng đã chủ động hỗ trợ khách hàng, đồng thời vẫn đảm bảo kiểm soát rủi ro tín dụng.
Rủi ro khi không thực hiện vay đáo hạn đúng hạn
4.1. Hậu quả tài chính
- Bị tính lãi phạt chậm trả, thường dao động từ 1–3% trên số tiền gốc, dẫn đến tổng số tiền phải trả tăng nhanh.
- Ghi nhận nợ xấu trên Hệ thống Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC), làm giảm điểm tín dụng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tiếp cận vốn vay trong tương lai.
4.2. Hậu quả pháp lý
- Ngân hàng có quyền khởi kiện dân sự theo Điều 301 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 để thu hồi khoản nợ.
- Tài sản bảo đảm (nếu có) có thể bị phát mại để thu hồi nợ theo đúng trình tự tố tụng dân sự hoặc theo thỏa thuận trong hợp đồng thế chấp.
Số liệu thực tiễn Theo Ngân hàng Nhà nước (2024), tỷ lệ nợ xấu nhóm 3–5 (nợ quá hạn từ 91 ngày trở lên) chiếm khoảng 4,93% tổng dư nợ tín dụng, trong đó phần lớn phát sinh do khách hàng không đáo hạn đúng thời hạn cam kết.
Tránh tín dụng đen khi thực hiện vay đáo hạn
5.1. Nguy cơ từ tín dụng đen
- Nhiều người lựa chọn vay tín dụng đen để đáo hạn khoản vay ngân hàng, dẫn đến nợ chồng nợ với lãi suất “cắt cổ” từ 300% đến 2.000%/năm, vi phạm Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
- Các tổ chức tín dụng đen thường áp dụng hành vi đòi nợ bất hợp pháp, như đe dọa, bôi nhọ danh dự, gây áp lực tâm lý và tổn thất danh tiếng cho người vay.
5.2. Giải pháp an toàn
- Đàm phán với ngân hàng để gia hạn khoản vay, cơ cấu lại thời hạn trả nợ, hoặc giãn nợ nhằm tránh phải tìm đến nguồn vốn tín dụng đen.
- Tìm kiếm nguồn tài chính hợp pháp từ các tổ chức tín dụng được cấp phép theo Luật Các tổ chức tín dụng 2024, như ngân hàng thương mại, công ty tài chính (FE Credit, Home Credit…).
Số liệu gần nhất: Theo báo cáo của Công an TP.HCM (2024), hơn 60% nạn nhân tín dụng đen từng vay để đáo hạn nợ ngân hàng, dẫn đến tổn thất tài chính nghiêm trọng và mất khả năng chi trả.
Vai trò của luật sư trong quản lý vay đáo hạn
6.1. Hỗ trợ pháp lý
Luật sư đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người vay giải quyết các vấn đề phát sinh khi khoản vay đến hạn:
- Tư vấn phương án đàm phán với ngân hàng để xin gia hạn thời hạn trả nợ hoặc cơ cấu lại khoản vay phù hợp với khả năng tài chính hiện tại.
- Soạn thảo đơn xin gia hạn, đơn đề nghị miễn giảm lãi phạt hoặc đại diện khởi kiện dân sự nếu xảy ra tranh chấp với ngân hàng liên quan đến hợp đồng vay.
6.2. Bảo vệ quyền lợi người vay
Ngoài việc hỗ trợ về pháp lý, luật sư còn giúp người vay đảm bảo quyền lợi hợp pháp trong quá trình trả nợ:
- Tư vấn chiến lược xử lý nợ xấu, hỗ trợ cải thiện lịch sử tín dụng trên hệ thống CIC để tránh ảnh hưởng đến khả năng vay vốn trong tương lai.
- Bảo vệ người vay trước các hành vi đòi nợ trái quy định như gây áp lực, đe dọa, hoặc sử dụng bên thứ ba không được ủy quyền hợp pháp để thu hồi nợ.
Số liệu gần nhất: Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước năm 2023, hơn 70% trường hợp đàm phán gia hạn nợ thành công đều có sự hỗ trợ của luật sư hoặc chuyên gia pháp lý, cho thấy vai trò thiết yếu của tư vấn pháp luật trong quản lý tín dụng cá nhân.
Vay đáo hạn là một giải pháp tài chính quan trọng giúp người vay quản lý nợ ngân hàng hiệu quả, nhưng cần được thực hiện đúng cách để tránh rủi ro nợ xấu hoặc rơi vào bẫy tín dụng đen. Với sự hỗ trợ từ Xử lý nợ của Luật Thiên Mã, bạn có thể hiểu rõ quy trình vay đáo hạn, đàm phán với ngân hàng, và bảo vệ quyền lợi của mình dựa trên Bộ luật Dân sự 2015, Luật Các tổ chức tín dụng 2024, và Thông tư 02/2023/TT-NHNN. Hãy hành động ngay hôm nay để đảm bảo an toàn tài chính. Đặt lịch tư vấn miễn phí tại đây để được hỗ trợ bởi các luật sư chuyên môn.
